Dankzij haar expertise over directe democratie stelde Democratie.Nu zelf een burgervriendelijk uitvoeringsdecreet op: een eigen Vlaams ‘voorstel van organiek decreet’, gebaseerd op binnen- en buitenlandse studies, good practices, aanbevelingen van de Raad van Europa (Venice Commission) en reeds opgedane ervaringen met gemeentelijke volksraadplegingen in Vlaanderen. Hierbij werd eveneens rekening gehouden met de initiatieven die in Wallonië waren ingediend en reeds op 1 april 2015 een advies kregen van de Raad van State. Het burgervoorstel werd op 28 januari via een direct verzoekschrift bij het parlement ingediend.
De voornaamste kenmerken van het uitvoeringsdecreet van Meer Democratie (Democratie.Nu) in een notendop:
A) Voorwaarden voor een burgervriendelijke volksraadpleging:
- geen plebiscieten (d.i. een volksraadpleging op initiatief van de overheid), enkel referenda op volksinitiatief!
- de initiatiefnemers blijven baas over hun vraag (de overheid herformuleert de vraag dus niet)
- dubbele vraagstelling binnen dezelfde vraag of negatieve vraagstelling is verboden
- de mogelijkheden in geval van dubbel JA (bij twee vragen) moeten duidelijk worden vermeld
- redelijke handtekeningendrempel: 50.000 handtekeningen is ruimschoots voldoende voor een niet-bindende volksraadpleging (waarvan tal van onderwerpen al op voorhand door de grondwetgever zijn uitgesloten)
- redelijke termijn (1,5 jaar) voor de handtekeningenwerving, waarbij de handtekeningeninzameling moet worden toegestaan op alle publiek toegankelijke plaatsen
- geen overheidsinmenging en financiering van campagnes met belastingsgeld
- financiële transparantie van de deelnemers en de campagnes is een must
- de Vlaamse Ombudsdienst schrijft een neutrale brochure, alsook achteraf het evaluatierapport – de Vlaamse Adviescommissie voor Volksraadplegingen (nu enkel bevoegd voor volksraadplegingen op lokaal niveau) dient ook bevoegd te worden inzake de gewestelijke volksraadpleging
- geen opkomstdrempels, net zomin als bij verkiezingen
- geen geografische spreiding, gezien het louter adviserende karakter van de volksraadpleging en de beperking in onderwerpen
- enkel Belgen vanaf 16 jaar kunnen stemmen
- gelijktijdigheid van volksraadplegingen en verkiezingen moet kunnen
- een volksraadpleging wordt gehouden op dezelfde locaties als de verkiezingen
- geheime stemming door de volksvertegenwoordigers over het gevolg dat wordt gegeven aan het resultaat van de volksraadpleging
B) Burgervriendelijke procedure:
- de initiatiefnemers hebben recht op de lijst van de kiesgerechtigden en genieten van het tarief verkiezingsdrukwerk
- het portvrij verzenden van ingevulde petitieformulieren is wenselijk
- het moet mogelijk zijn om per volmacht te stemmen
- de procedure voor het elektronisch handtekenen van het petitieformulier dient op punt te worden gesteld
- er moet een duidelijke regeling worden geformuleerd betreffende vervanging en bijstand van de initiatiefnemers
- betrouwbare akkoorden moeten worden gewaarborgd (de wet en het uitvoeringsbesluit worden eerst gepubliceerd in het staatsblad alvorens het initiatief desgevallend in te trekken)
- betere controlemogelijkheden zijn wenselijk: op de ingediende formulieren; op de handtekeningen, op de verwerking van de resultaten; op het nazicht van de handtekeningen
- de initiatiefnemers kunnen getuigen afvaardigen bij de stem- en telverrichtingen en – net zoals bij verkiezingen – moet vastgestelde fraude kunnen worden bestraft
- Beroep aantekenen bij de Raad voor Verkiezingsbetwistingen moet mogelijk zijn.
