Schijnkandidaten en kiezersbedrog

'Wie verkozen wordt moet zetelen. Ook het gelijktijdig kandideren op meer dan één lijst moet verboden worden. Weg met de dubbele kandidaatstelling. Politiek is geen zelfbedieningszaak. De ziekte van de politiek is de opvolgerscultuur die het parlement degradeert tot vazalleninstituut. Jobzekerheid in ruil voor volgzaamheid.' Dixit Jean-Marie Dedecker, maar wel in 2006. Nu doet hij er volop aan mee, zoals alle partijen. Dat moet stoppen. Liefst zo veel mogelijk mensen en organisaties moeten dit herhaaldelijk aanklagen. Dan kunnen we de plaag wellicht stoppen: als schijnkandidaten geen stemmen meer behalen, droogt de praktijk vanzelf op. In het belang van de democratie.

 

De argumenten om het kiezersbedrog te rechtvaardigen worden steeds 'straffer'. Leterme zou een plaats onderaan op de lijst voor de Europese en eventueel zelfs voor de Vlaamse verkiezingen krijgen. Hij zegt meteen vooraf dat hij niet van zins is een van die mandaten op te nemen. Hij zegt dat vooraf 'uit respect voor de kiezer'... Als hij werkelijk respect voor de kiezer heeft, dan staat hij niet eens op een lijst waarvan hij het mandaat niet wil opnemen. Frank Vanhecke (Vlaams Belang) voert bij de komende verkiezingen zowel de Europese als de West-Vlaamse lijst voor het Vlaams Parlement aan. Volgens hem klopt het 'technisch gezien' dat hij maar een van de twee mandaten kan opnemen, en het andere mandaat dan automatisch toekomt aan de eerste opvolger op de lijst. Maar dat is volgens hem geen kiezersbedrog, maar 'alle hens aan dek'. (Zijn volledige argumentatie hebben we onder dit artikel overgenomen.) Ook Jean-Marie Dedecker (LDD) trekt wellicht de West-Vlaamse lijst en die voor Europa. Dedecker, die vroeger fel tegen het 'kiesbedrog' van de dubbelkandidaten tekeerging, zegt nu: 'Ik moet dat spel wel meespelen. De grote partijen kunnen schuiven met kopstukken, de kleintjes kunnen dat niet. Ik ga akkoord met de regel dat je moet blijven zitten in het parlement waarvoor je gekozen bent, maar dan moet die regel wel voor iedereen worden ingevoerd. Zolang dat niet gebeurt, wil ik niet heiliger zijn dan de paus.' Als hij verkozen wordt voor Europa, wil Dedecker zijn zitje doorspelen aan zijn Europese boegbeeld Derk-Jan Eppink. (Bron: Het Nieuwsblad, website 03.02.2009) 'Niet heiliger zijn dan de paus..' Beschamend, een dergelijke redenering: zolang iedereen in de kas zit, mag ik het toch ook? Wat schreef Dedecker in 2006 nog: 'Het zou van zelfrespect getuigen dat de parlementairen zich niet meer laten kiezen om dan onbeschroomd hun zitje door te spelen naar een opvolger.' Van dat zelfrespect is niet veel meer te merken. (Zie onderaan een uitvoeriger citaat hierover uit zijn boek Rechts voor de raap.)

 

Frank Vanhecke vind het dus geen kiezersbedrog: opkomen, maar niet zetelen. Omdat de kiezers zogenaamd 'weten waar ze aan toe zijn'. Voor hem is 'kiezersbedrog' iets helemaal anders: 'Kiesbedriegers, dat zijn mensen die hun overtuiging, hun kiesbeloften en hun idealen verraden om toch maar in een of andere pluchen zetel terecht te komen.' Ook de NV-A spreekt van 'kiezersbedrog', voor het niet houden van beloften die men voor de verkiezingen deed ('kiezersbedrog van Opgrimbie tot De Panne'). Wellicht moeten we dat eerder verkiezingsbedrog noemen, om de twee een verschillende naam te geven? Zo blijft het woord kiezersbedrog voorbehouden voor schijnkandidaten. Door het kiezersbedrog telde de Kamer aan het eind van de legislatuur 2003-2007 zesenvijftig leden (één op de drie) die via opvolging zetelden... Het kiezersbedrog herhaalde zich voor de Kamerverkiezingen in 2007. Kwamen toen bijvoorbeeld op, zonder hun mandaat op te nemen: Kris Peeters, Charles Picqué en Patrick Janssens. Na de verkiezingen in 2007 namen meteen in de Kamer een tiental plaatsvervangers een zitje in, en ondertussen kwamen daar nog een acht tot elf Vlaamse plaatsvervangers bij, die voornamelijk ministers vervangen. (Een wisselende lijst; nu zitten bijvoorbeeld Vandeurzen, Vervotte en Dewael opnieuw in de Kamer, en niet meer hun plaatsvervangers.) Vandaag zijn dus alweer een 18-tal van de 88 Vlaamse Kamerleden opvolgers, of één op de vijf. En als de volgende verkiezingen weer tot een stoelendans tussen de parlementen leiden, groeit hun aantal weer aan.

 

Peter Vandermeersch ging in zijn editoriaal van maandag 2 februari 2009 in De Standaard in op het kiezerbedrog, naar aanleiding van het optreden van Yves Leterme in De Zevende Dag. Leterme kwam er onder meer vertellen dat hij niet bovenaan op de Europese lijst zal staan op 7 juni. Het was al langer bekend dat Jean-Luc Dehaene (CD&V) die lijst zou trekken. Met CD&V-voorzitster Marianne Thyssen en Europarlementslid Ivo Belet (CD&V) is de top drie nu helemaal bekend. 'Ik ga de lijst ondersteunen en we zijn nu aan het kijken op welke manier. Wellicht krijg ik een plaats onderaan op de lijst.' Ook voor de West-Vlaamse lijst 'is er een vraag gesteld'. De 'eerste militant' zei er wel onmiddellijk bij dat hij niet van zins is een Vlaams of Europees mandaat op te nemen. 'Uit respect voor de kiezer. Ik ben nu senator. Ik ben verkozen, en ik ben goed verkozen. Als je een mandaat krijgt van de kiezer, dan moet je dat ten volle invullen. Ik zit nu even aan de kant voor het regeringswerk, maar politiek is ploegwerk. Dat wil zeggen dat je je partij ook moet steunen als er keuzes gemaakt worden.' (DS 02.02.2009)

 

 

 

Verkiezing na verkiezing heeft De Standaard dergelijke praktijken aan de kaak gesteld. Ook nu weer zullen we oproepen om niet te stemmen voor mensen die op verschillende lijsten staan en op federale parlementsleden die na twee jaar hun federaal mandaat blijkbaar willen verzaken en op Vlaamse en Europese lijsten willen staan. De democratie is nu eenmaal geen speeltje.'

 

 

 Dit overzicht was een weergave van de situatie vlak na de eedaflegging in beide kamers van het federale parlement, de latere vervanging van de uiteindelijke federale ministers is hier dus nog niet in verrekend.

 

Samengevat voor Kamer en Senaat:
- 17 verkozenen (en opvolgers) op Vlaamse lijsten lieten hun zetel 'zomaar' over aan een ander;
- deze schijnkandidaturen betekenen samen een 'verspilling' van +/- 828.000 voorkeurstemmen;
- hun opvolgers haalden ongeveer 319.000 voorkeurstemmen, of +/- 509.000 naamstemmen minder dan de (schijn)kandidaten-titularissen.

 

Ten slotte nog een 'Pek en veren'-lijst van de Wakkere Burger, het alfabetisch overzicht met verkozenen (en opvolgers) die onmiddellijk verzaakten aan hun parlementair mandaat:
Bert Anciaux (SP.A-Spirit) - Frieda Brepoels (CD&V-N-VA) - Agnes Bruyninckx (VB) - Hilde Claes (SP.A-Spirit) - Filip Dewinter (VB) - Marijke Dillen (VB) - Vera Dua (Groen!) - Caroline Gennez (SP.A-Spirit) - Patrick Janssens (SP.A-Spirit) - Kris Peeters (CD&V-N-VA) - Jan Peumans (CD&V-N-VA) - Johan Sauwens (CD&V-N-VA) - Ivo Belet (CD&V-N-VA) - Frank Vanhecke (VB) - Greet Van Linter (VB) - Gerda Van Steenberge (VB) - Jurgen Verstrepen (LDD)

 

 

 'De Wakkere Burger is voor een transparant en eenvoudig kiessysteem waarbij het voor iedere kiezer onmiddellijk duidelijk is wat de invloed van zijn stem is op de zetelverdeling en -toewijzing in het verkozen parlement. Een dergelijke burgergerichte verbetering vereist volgens ons dringend politieke initiatieven.

 

(1) De kandidaatstelling voor meer dan één parlement tijdens gelijktijdige verkiezingen moet in elk geval onmogelijk worden gemaakt. Deze 'dubbelkandidaten' kunnen slechts in één parlement hun rol als volksvertegenwoordiger opnemen. Dat betekent in de praktijk dat dergelijke kandidaten steeds een gedeelte van hun kiezers in de kou laten staan.

 

(2) De kandidaatstelling voor een parlement zonder de intentie om dit (nieuwe) verkozen mandaat op te nemen moet eveneens onmogelijk worden gemaakt. Dit valt wat ons betreft onder de noemer 'schijnkandidaten'. Het verplichten van verkiezingskandidaten om hun laatste verkozen mandaat op te nemen, is hier de meest effectieve oplossing.

 

(3) Het systeem van de aparte lijsten voor opvolgers afschaffen. De 'beste verliezers' op de lijst van de effectieven aanduiden als opvolger is voor de gemiddelde kiezer veel duidelijker.'

 

Punt 2 verhindert inderdaad dat er 'schijnkandidaten' op de lijst staan, die niet zinnens zijn hun mandaat op te nemen, maar verhindert niet het kiezersbedrog dat bestaat door het overstappen van het ene parlement naar het andere zonder zijn mandaat te voltooien waarvoor men verkozen was, zoals ondertussen bijvoorbeeld Leterme en Vervotte deden. Inge Vervotte liet zich in 2003 federaal verkiezen, stapte voortijdig op om in 2004 naar het Vlaams Parlement te trekken, werd Vlaams minister, stapte voortijdig op om zich in 2007 opnieuw federaal te laten verkiezen, werd federaal minister en stapte laatst alweer voortijdig op. In zes jaar politieke bedrijvigheid heeft ze bij de kiezer geen enkele keer verantwoording afgelegd voor haar werk als parlementslid of minister. Om dat voortijdig overstappen onmogelijk te maken moet de onverkiesbaarheid gelden voor zetelende leden van een parlement, zolang ze hun mandaat waarvoor ze verkozen werden niet hebben voltooid.

 

Ook De Standaard blijkt voor die strengere regeling gewonnen, want Vandermeersch schrijft dat De Standaard ook nu weer zal oproepen om niet te stemmen voor mensen die op verschillende lijsten staan en op federale parlementsleden die na twee jaar hun federaal mandaat blijkbaar willen verzaken en op Vlaamse en Europese lijsten willen staan.

 

 

---

14.01.2009 - WEBLOG VAN FRANK VANHECKE (VLAAMS BELANG)

Kiezersbedrog? Welnee: alle hens aan dek!

Enkele kranten melden vandaag op hun webstek dat ik bij de komende verkiezingen naast de Europese lijst in heel Vlaanderen ook de West-Vlaamse lijst voor het Vlaams Parlement zal aanvoeren. Dat klopt weliswaar, maar is eigenlijk oud nieuws. Een en ander werd maanden geleden reeds beslist, zowel lokaal als nationaal, werd goedgekeurd door de partijraad en zelfs reeds openbaar aangekondigd op ons congres van een paar maanden geleden in Gent. Yesterday's papers, telling yesterdays news.

Interessanter is de opmerking van enkele journalisten dat ik daarmee aan 'kiezersbedrog' zou doen, vermits het voor de hand ligt dat ik maar een van de twee mandaten kan opnemen: hetzij Vlaams Parlement, hetzij Europees Parlement. Het andere mandaat komt dan automatisch toe aan de eerste opvolger op de lijst. Technisch gezien klopt dat natuurlijk ook, maar is dat kiezersbedrog?

Welnu, een ideale situatie is het zeker niet. Ik had liefst enkel de lijst voor het Europees Parlement getrokken en daar ook al mijn tijd en inzet aan besteed. Maar we zijn niet bij een strijdpartij om te doen wat we liefst doen. We moeten doen wat nuttig is voor die strijdpartij en voor ons ideaal. In het geval van West-Vlaanderen staan we voor een zeer grote uitdaging, met een concurrentie die ons met zeer bekende gezichten op het terrein komt bestrijden en openlijk zegt ons te willen 'uitroken' en 'vernietigen'. Die tegenstanders genieten de zeer actieve steun van media en politiek. Moeten wij dan met de handen op de rug gebonden een lijst opstellen met (weliswaar zeer waardevolle!) mensen die relatief onbekend zijn? Of moeten wij alles op alles zetten? De West-Vlamingen hebben voor het tweede gekozen en ze hebben gelijk. We zijn trouwens vast van plan om te laten zien dat we vechten kunnen. Ze mogen van mij elke dag onze partij in hun peilingen begraven – op 7 juni beslissen de kiezers nog altijd en zullen wij opnieuw voor de verrassing zorgen.

En dan wat het 'kiezersbedrog' betreft. Oké, het is geen ideale situatie, ik geef dat toe. Maar de kiezers weten waar ze aan toe zijn, en ze weten ook waarom ik op twee lijsten sta. 'Kiezersbedrog', dat is iets helemaal anders. Kiesbedriegers, dat zijn mensen die hun overtuiging, hun kiesbeloften en hun idealen verraden om toch maar in een of andere pluchen zetel terecht te komen. Moet ik er enkele noemen? Bourgeois ('ik onderhandel zelfs niet vooraleer de splitsing van BHV een feit is' - mei 2004!), Verhofstadt ('met de VLD komt er géén vreemdelingenstemrecht!') of Leterme (te veel om op te noemen). Dát zijn kiesbedriegers. En als sommige journalisten er zich aan storen dat er niet zo erg veel 'bekende' Vlaams Belangers zijn om lijsten aan te voeren, dan kunnen ze beginnen met ons (dus ook die minder bekende parlementsleden) in de media de plaats te geven die ons toekomt.

---

Hoe democratisch is onze democratie?

In het federale parlement zetelen nagenoeg 40 procent niet rechtstreeks verkozen mandatarissen (n.v.d.r.: in 2006, toen die tekst werd geschreven). Politici die hun zitje te danken hebben aan de talrijke verschuivingen van de ene naar de andere raad en van het parlement naar de regering. In hun plaats kwamen niet zelden illustere onbekenden die nauwelijks stemmen hebben gehaald. Hoeveel kiezers zouden er nog weten wie hun verkozenen zijn? Het parlement van opvolgers. Kiezersbedrog of stoelendans door een strategische samenstelling van de kiezerslijsten.

Onze democratie is dus eigenlijk eerder een particratie. Het zijn de partijen – en niet de kiezer – die beslissen wie op welke zetel terechtkomt. Dat er partijen bestaan, daar is op zich niets mis mee. Ze zijn inherent aan onze democratie en geven de kiezer duidelijkheid over de algemene maatschappelijke visie van de kandidaten op de lijst. De cruciale vraag is niet of een 'parlement van opvolgers' minder of meer performant is, maar hoe groot het democratisch deficit is van een kiessysteem dat dergelijke aberraties toestaat. Spiritist Walter Muis zetelde in 2003 in de Kamer met 686 voorkeurstemmen. Met zo'n 'monsterscore' kan je nog niet zetelen in de gemeenteraad van – pakweg – Alveringem.

Bij de democratische legitimiteit van de opvolgers kan men vragen stellen. Dat zij hun functie zouden beperken tot jaknikken uit angst voor lijfbehoud, is een premature veralgemening. Ze hebben vier jaar tijd om dit morele lijfeigenschap in democratische controle om te zetten. Vele door de wol geverfde politici worden trouwens als opvolger geposteerd om het systeem maximaal te benutten. De dubbele kandidaatstelling van politieke tenoren op de Kamer- en Senaatslijst heeft voor deze opvolgersinflatie gezorgd. Bert Anciaux was in 2003 goed voor vier mandaten: een Europees zitje voor Bart Staes, een senatorieel voor Lionel Vandenberghe, een Kamerzitje voor 'stemmenkanon' Walter Muis en een ministerstoel voor zichzelf. De kopstukken Di Rupo, De Gucht, Stevaert, Verhofstadt, Michel... waren allen goed voor twee extra parlementaire arbeidsplaatsen. Voor Steve Stevaert hadden 734.910 'mensen' gestemd (130.339 in de Kamer en 604.571 in de Senaat). Hij zetelde in geen enkele van beide en heeft zichzelf gepromoveerd tot keizer van Limburg met paleis en hofhouding incluis. Noblesse oblige voor een gouverneur-bruggepensioneerde. (...)

Als het systeem misbruikt wordt, moet je de misbruiken beteugelen, niet het systeem afschaffen. Schaf dan bijvoorbeeld het opvolgerssysteem af (zoals bij gemeenteraadsverkiezingen). Bij vervanging komt dan een kandidaat in de plaats die volgens de wiskundige volgorde van voorkeurstemmen de wil van de kiezer respecteert. Wie verkozen wordt moet zetelen. Ook het gelijktijdig kandideren op meer dan één lijst moet verboden worden. Weg met de dubbele kandidaatstelling. Politiek is geen zelfbedieningszaak.

De ziekte van de politiek is de opvolgerscultuur die het parlement degradeert tot vazalleninstituut. Jobzekerheid in ruil voor volgzaamheid. Door zich op alle lijsten te plaatsen, zorgen sommige tenoren voor drie tot vier opvolgersplaatsen. Verkiezingen zijn geen populariteitstest voor partijvoorzitters, maar hebben het grondwettelijk doel om vertegenwoordigers van het volk aan te duiden. De vaandelvlucht van ministers in de vorige legislatuur gaf het Vlaams Parlement het gewicht van een veredelde gemeenteraad. Jobhopping en mandatenshopping tot norm verheven. Zolang zelfs ministers zich laten gebruiken als playmobils in de speeltuin van een kleine politieke nomenclatuur, zolang hun eigenwaarde niet groter is dan hun carrièrevrees, institutionaliseren ze zelf het democratisch deficit.

'Het is goed in 't eigen hart te kijken, even voor het slapen-gaan', schreef Alice Nahon. Het zou van zelfrespect getuigen dat de parlementairen zich niet meer laten kiezen om dan onbeschroomd hun zitje door te spelen naar een opvolger.

De aanstelling van 27 opvolgers in het Vlaams Parlement in 2004 bracht een nieuwe stoelendans op gang in de Kamer, waar nu één derde van de reservebank komt. Van de senatoren is minder dan de helft rechtstreeks verkozen. De MR heeft in de Senaat zelfs haar quotum van negen opvolgers opgebruikt. De vaudeville rond Marc Wilmots is tekenend voor het failliet van het systeem. Als hij zijn ontslag geeft moet Wallonië terug naar de stembus. Volgens professor Wilfried Dewachter trekken zwakke parlementen zwakke kandidaten aan die op hun beurt de instellingen nog meer verzwakken. Parlementsleden gedragen zich dan als bedienden van hun partij. De socialistische voorman Jos Van Eynde wist het ook al: de kiezers verdelen de kaarten en de politieke partijen spelen ermee.