Roep om referenda overschaduwt vreugde over EU-verdrag
Exit Beethoven
Het was zondagavond 29 mei 2005 in het buitenverblijf van Tony Blair in Toscane. Op de beeldbuis flitste de afkeuring van de Europese grondwet door de Franse kiezers op. 'What's wrong with them?', opperde een van Blairs vrienden. 'I'm afraid the question is: what's wrong with us?', repliceerde de Britse premier. Blair vertelde de anekdote acht maanden later, in een toespraak in Oxford. Inmiddels is de vertrekkende eerste minister tot inkeer gekomen. Vorige week sijpelde door dat de Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Franse president Nicholas Sarkozy hem hebben aangeboden om in 2009 de eerste president van de Europese Raad te worden. In ruil moet Londen afzien van een referendum over de tekst van de Europese grondwet die dit jaar nog een facelift zou krijgen. Sarkozy is sowieso al van plan dit keer zeker niet de mening van de Fransen te vragen.
Merkel wil vanaf morgen in Brussel de gekelderde grondwet opkalefateren tot een amendement op de Europese Verdragen. Een paar symbolische passages zouden sneuvelen, onder meer de verankering van de Ode an die Freude, die toch al bewees dat de oude Beethoven wel degelijk stokdoof was. De honderden bladzijden tellende woordenpasta kan dan verkocht worden als wat ze is: onverstaanbaar voor gewone mensen. Dus kunnen enkel politiek beslagen parlementsleden zo'n tekst goedkeuren, luidt de redenering, en moet niemand nog – op de onverbeterlijke Ieren na – een referendum houden.
-- Commentaar van Bert Penninckx --> inderdaad, elke soevereiniteitsafstand, in welke verdragsvorm ook, moet door het volk bekrachtigd worden.
Faute de mieux zou Merkel tegen zaterdagmorgen kunnen slagen, zelfs al gaat het opbod aan lastminutewijzigingen in de laatste dagen voor de top uiteraard crescendo. Nog voor nieuwjaar moet een Intergouvernementele Conferentie de herverpakking zegenen, en volgt een nieuwe paternoster van 27 ratificaties.
Een mislukking is, zoals steeds, niet voorzien, en dus waarschijnlijk. Achter de idee van een 'grondwet', gelanceerd door Guy Verhofstadt in 2001, zat ook een impuls van 'anders aanpakken'. De kritiek op de betweterigheid van de Unie nam immers toe. Dat breken met de praktijk is er echter nooit gekomen. De Europese Conventie van opa Giscard, die de grondwettekst in 2002 en 2003 opstelde, had een missie en schreef teksten die enkel door hogepriesters van het geloof gedecodeerd kunnen worden. Roman Herzog, de voormalige Duitse bondspresident en voordien voorzitter van het Grondwettelijk Hof in zijn land, heeft in Die Welt begin dit jaar uitgelegd waarom Brussel als zo betuttelend wordt ervaren. Men moet zich niet blindstaren op de formele procedures waarbij ruime meerderheden en vaak zelfs unanimiteit nodig zijn voor beslissingen. Veel belangrijker is de dynamiek van individuele vakministers die via hun Europese ministerraad allemaal willen scoren en daarbij vaak – en zonder noemenswaardige weerstand – de bevoegdheidsgrenzen van de Unie verleggen. Bovendien is het Europese Gerechtshof statutair verplicht in zijn arresten bevooroordeeld te zijn voor alles wat de bevoegdheid van de Unie uitbreidt.
Herzog verwees naar een studie van het ministerie van Justitie in Berlijn, dat voor de jaren 1998-2004 vaststelde dat 87 procent van alle nieuwe Duitse wetgevende teksten zijn oorsprong vindt bij de Europese instanties in Brussel. Al die wetgeving ontstaat dus op een niveau waar de uitvoerende macht zodanig domineert dat van scheiding der machten nauwelijks sprake is. En dus stelde Herzog de vraag 'of men de Duitse Bondsrepubliek überhaupt nog ondubbelzinnig als een parlementaire democratie kan omschrijven'. Hij vreesde dat de Unie na de goedkeuring van de grondwettekst nog meer in het dagelijkse leven van de Europese burgers zal ingrijpen zonder hen daar al te veel hun mening over te vragen.
Natuurlijk zou Europa, met al het vele goeds dat het bracht, nooit tot stand gekomen zijn als men het project eerst aan de Franse en Duitse bevolking had voorgelegd. Maar kan die redenering een vrijbrief zijn om altijd meer samenwerking te verkiezen boven meer democratie, ook als de bevoegdheden inmiddels enorm blijken? Het antwoord is door de Conventie zelf gegeven. In haar alwetendheid werkte zij ook een procedure uit voor de goedkeuring van de grondwet. Het scenario dat uiteindelijk realiteit is geworden – waarbij slechts zestien landen de tekst goedkeurden (veertien via het parlement), Frankrijk en Nederland hem afkeurden (via referendum) en de zeven andere daarop hun voorziene referenda verdaagden – was voor haar dermate ondenkbaar, dat ze het gewoon niet heeft voorzien. Ook het Europees Parlement, dat zich enkel in een niet-bindende resolutie over de grondwet mocht uitspreken, liet dat passeren. Maar uiteraard zijn wij met zijn allen veel te dom om zoiets te begrijpen.
-- Commentaar van Bert Penninckx --> toch merkwaardig allemaal, als die verdragen dan toch zo goed zijn, moeten die toch gemakkelijk de toets der stemming kunnen doorstaan. Wat hebben die lieden te verbergen?
Rolf Falter in De Standaard, 20.06.2007
'Gevaar' EU-referendums wijkt
De reacties op het akkoord over het nieuwe EU-verdrag leren dat de kans klein is dat er, behalve in Ierland en Denemarken, nog EU-referendums komen. En dat was de bedoeling.
Zelfs Gordon Brown, die volgens Britse bronnen tijdens de afgelopen EU-top meerdere keren boos naar Tony Blair belde over de schrapping van de 'vrije concurrentie' als doelstelling van de Unie, heeft al laten verstaan dat hij geen nieuw Brits referendum nodig vindt over het Hervormingsverdrag waarover zaterdag een akkoord werd gesloten. Hij vindt dat het akkoord waarborgen biedt voor de Britse belangen en dat de minimumeisen zijn ingewilligd. Gisteren heeft aftredend premier Tony Blair het akkoord over het nieuwe verdrag verdedigd in het Lagerhuis. Oppositieleider David Cameron eiste er wel een volksraadpleging. Brown zat tijdens het debat naast Blair en knikte instemmend toen de eerste minister zei dat er geen referendum nodig was.
In Polen hebben de gebroeders Kaczynski, inclusief hardliner en eerste minister Jaroslaw, het akkoord ook verdedigd. Van Polen zei Jean-Luc Dehaene overigens dat het het enige land is waar hij voor een EU-referendum zou pleiten omdat de bevolking veel meer pro-Europees is dan de regering.
-- Commentaar van Bert Penninckx --> ja, ja, dan kan het. Zo komt het voor onze superdemocraat goed uit.
Ierland zal om grondwettelijke redenen een volksraadpleging houden. Maar net als (eventueel) in Denemarken wordt in Ierland verwacht dat het verdrag er passeert.
Resten nog de twee stichtende leden van de EU waar het grondwettelijk verdrag per referendum sneuvelde. In Frankrijk stond al vast dat er geen nieuw referendum zou komen zodra er een gewoon verdrag kwam dat het eerste wijzigde. President Nicolas Sarkozy had dat al voor de presidentsverkiezingen gezegd en beschouwt zijn overwinning als een referendum.
-- Commentaar van Bert Penninckx --> bij een referendum worden geen personen gekozen maar wetten gestemd. Als de burgers rechtstreeks over iets willen stemmen, moeten zij dat kunnen, anders kan men niet van een democratie spreken.
En Nederland?
Zondagmiddag zei PvdA-minister van Europese Zaken Frans Timmermans op de Nederlandse televisie dat hij geen schrik heeft van een referendum. Minister van Financiën en PvdA-kopstuk Wouter Bos heeft het akkoord ook al 'goed voor Nederland' genoemd. Het verkiezingsprogramma van de PvdA was voor een referendum. Maar in het regeerakkoord staat dat de Raad van State een advies moet geven. De oppositie in de Tweede Kamer eist wel een volksraadpleging.
Het valt alleszins op dat de huidige Nederlandse regering al meteen veel meer en zeer positief communiceert over het nieuwe verdrag, in schril contrast met de campagne over de grondwet. Overigens noemde minister Timmermans de Belgische premier Guy Verhofstadt 'de laatste der Mohikanen' die een federaal Europa wil en 'fel tekeerging' in de laatste uren van de top. Hij maakte daarmee allusie op de scherpe aanvaring tussen Verhofstadt en de Nederlandse premier Balkenende. Nederland wilde, bij de versterkte controle door de nationale parlementen op het eerbiedigen van de bevoegdheidsgrenzen, een gewone meerderheid van de lidstaten laten beslissen over de terugtrekking van een voorstel dat door een meerderheid van de parlementen als te verregaand wordt beschouwd. België eiste dat daarvoor de meerderheid van 55 procent van de lidstaten zou spelen en dat het advies van de Commissie ook in overweging genomen zou moeten worden bij de eindbeslissing.
Nederland ging daar pas na overleg met Commissievoorzitter Barroso mee akkoord. België had immers een eenzijdige verklaring ingediend waarin stond dat het de kwestie opnieuw ter sprake wilde brengen tijdens de regeringsconferentie in het najaar. Balkenende dreigde daarop het hele akkoord op te blazen.
De Standaard, 26.06.2007
Op zoek naar verdrag zonder referenda
Europa vertoeft al een paar jaar in crisis omdat de Fransen en de Nederlanders bij referenda de zogenaamde grondwet verwierpen. Die grondwet was een poging om Europa te moderniseren en efficiënter en democratischer te maken. In feite ging het om een wijziging van de verdragen, maar de term grondwet en andere symbolen deden sommigen vrezen voor een 'superstaat'...
De Britten hebben vier zogenaamde rode lijnen, die niet overschreden mogen worden. Premier Tony Blair heeft de grondwet wel aanvaard, maar wil die nu afkalven. Op die manier, zegt hij, kunnen hij en zijn opvolger Gordon Brown een referendum vermijden. Ook Frankrijk en Nederland hebben wijzigingen nodig, om tegenover hun parlement en Raad van State te kunnen hardmaken dat een referendum ditmaal niet nodig is. Duitsland wil als voorzitter van de Europese Raad streven naar een minimaal aantal referenda. Enkel Ierland kan er niet onderuit, de rest zou via parlementaire weg moeten. De bedoeling is tegen dit weekend een gedetailleerd akkoord uit te werken, dat in het najaar juridisch wordt uitgeschreven. Alle landen zouden de tekst kunnen ratificeren voor de Europese verkiezingen van midden 2009.
De Tijd, 21.06.2007
51 procent van de Nederlanders, een zeer nipte meerderheid dus, vindt dat er een referendum moet komen over het nieuwe EU-verdrag, zo blijkt uit een peiling van Maurice de Hond. 47 procent is tegen een volksraadpleging. Als er een referendum komt, geven beduidend meer mensen aan voor het verdrag te zullen stemmen (46 procent) dan tegen (29 procent). Het kabinet-Balkenende III wil de tekst van het verdrag eerst voorleggen aan de Raad van State voordat het een besluit neemt over het al dan niet houden van een referendum. In 2005 stemde een meerderheid van de Nederlanders tegen de Europese grondwet.
De Standaard, 27.06.2007
Europese burgers, wees waakzaam
http://berlijnsereflecties.blogspot.com
Dit grondwettelijk verdrag zet de scheiding der machten definitief op de helling.
Deze week trachten de 27 staatshoofden en regeringsleiders van de Europese Raad belangrijke delen van het Europees grondwettelijk verdrag alsnog te redden.
...in hoeveel democratieën kan de grondwet buiten het parlement om gewijzigd worden?
... Met hun 'non/nee' keilden de Fransen en de Nederlanders het grondwetsverdrag in principe in de juridische prullenmand. Maar de trojka Merkel-Sarkozy-Barroso lijkt vastbesloten alsnog zo veel mogelijk van het verdrag door te drukken, zonder lastige referenda. Dit grondwettelijk verdrag zet de scheiding der machten definitief op de helling en maakt de EU nog minder democratisch dan ze al is. Dat geven ook Europese toppolitici onomwonden toe.
'Ik heb nog nooit een zo donkere kamer gezien, als deze Conventie.' (de Luxemburgse premier Jean-Claude Juncker over de Europese Conventie, die het grondwetsverdrag uitwerkte, Der Spiegel, 16.06.2003) 'Het is niet overtuigend, het principe van de scheiding der machten zonder meer op de EU over te dragen.' (de Duitse parlementsvoorzitter Norbert Lammert, Welt am Sonntag, 18.03.2007)
'Het in werking treden van het grondwettelijk verdrag zal het proces van de sluipende centralisering nog versterken. (...) Deze grondwet moet men afkeuren.' (Roman Herzog, voormalig president van de Bondsrepubliek, daarvoor jarenlang voorzitter van het Duits grondwettelijk Hof, Welt am Sonntag, 14.01.2007)
Tot slot nog dit: de 'Europese Grondwet' is helemaal geen grondwet, wel een multilateraal verdrag tussen staten. Een verdrag weliswaar dat die staten boven de eigen grondwet plaatsen. Het grote verschil met een (grond)wet is de bijna-onmogelijkheid om in de praktijk een bestaand internationaal verdrag te wijzigen. Precies daarom moeten staatsverdragen in een land als Zwitserland bij referendum goedgekeurd worden. Kortom, redenen genoeg voor ons burgers om deze week extra waakzaamheid aan de dag te leggen.
Geert Van Hout is slavist en studeert in Berlijn. Hij schreef deze bijdrage in naam van 'Mehr Demokratie', een organisatie met meer dan 4400 leden die in Duitsland en Europa ijvert voor de directe democratie.
De Standaard, 21.06.2007
Roep om referenda overschaduwt vreugde over EU-verdrag
Na het bereiken van een akkoord over een nieuw EU-verdrag gaat er een zucht van verlichting door Europa. De kans is groot dat de Europese Unie eindelijk een punt kan zetten achter jaren van geruzie over institutionele hervormingen. Maar nu al gaan in sommige landen stemmen op om het nieuwe verdrag in een referendum voor te leggen aan de burgers, waardoor de ratificatie kan mislukken.
In Groot-Brittannië zet de Conservatieve Partij druk op kersvers Labourvoorzitter Gordon Brown om een stemming te organiseren over de nieuwe verdragstekst. 'Grote delen van de Europese grondwet zijn herverpakt in het nieuwe verdrag. De regering beschikt niet over een democratisch mandaat om zulke belangrijke veranderingen door te voeren zonder het Britse volk in een referendum het laatste woord te geven', reageerde William Hague.
In Nederland riep de Socialistische Partij, die veel stemmen heeft gewonnen bij de jongste parlementsverkiezingen, de regering op een referendum te organiseren. 'Het nieuwe verdrag is een vermomde grondwet. We vragen dat het Nederlandse volk het verwerpt', zei Harry van Bommel.
Brown noch Balkenende wil een referendum organiseren. Het nieuwe verdrag moet de EU uit de impasse helpen die twee jaar geleden ontstond toen de Fransen en de Nederlanders de Europese grondwet in referenda verwierpen.
De Morgen, 25.060.2007
(...) De staatshoofden en regeringsleiders willen dat verdrag waarmee de Unie transparant en democratischer zou worden, zodanig herwerken dat het nergens nog aan een referendum onderworpen moet worden. Frankrijk en Nederland hebben dat gevraagd.
Alleen daarom wordt de naam veranderd in 'Hervormingsverdrag' en worden de symbolen als hymne, vlag, de 'Dag van Europa' en het devies – 'In verscheidenheid verenigd' – geschrapt. Meer nog, het Charter van de Grondrechten – een opsomming van de fundamentele rechten en waarden waarmee Europa en de VS zo graag uitpakken in de wereld – mag niet in het verdrag. Omdat dit daardoor weer op een 'grondwet' zou gelijken en een referendum uitlokt. Dat het verdrag 'in naam van de burger' totaal onleesbaar wordt, zelfs voor schriftgeleerden, is bijkomstig. De staatshoofden en regeringsleiders van de Unie wilden dus in naam van de burger een verdrag maken waar die burger niet wijs uit geraakt en waaruit zijn grondrechten zijn geschrapt, precies om te vermijden dat diezelfde burger zich nog eens tégen dat verdrag uitspreekt. Il faut le faire.
De Standaard, 23.06.2007
Aan het uitelijk is veel veranderd, aan de inhoud weinig
Hierbij het standpunt van Erik Meijer van de Nederlandse SP over de nieuwe versie van de Europese grondwet. Erik Meijer is lid van het Europees Parlement voor de SP.
'(...) Zonder het 'nee' in Nederland en Frankrijk, en het verwachte 'nee' in een aantal andere landen, zou die grondwet helemaal niet zijn veranderd. Voor zover de inhoud nu wel wordt aangepast, is dat het succes van kritische burgers, die een referendum eisten en durfden tegen te stemmen. Dat succes is voor nee-stemmers geen reden om nu maar bij voorbaat verder alles te slikken. Het blijven overwegend de 'ja'-stemmers die het komende najaar de vormgeving van het 'nee' gaan uitonderhandelen. Schaalvergroting en centralisatie van de besluitvorming gaan ook in dit verdrag gewoon door. Sommige voorstanders maken er geen geheim van dat de voor hen belangrijkste doelstellingen van de grondwet gered zijn, ook al is de aankleding veranderd. In de heronderhandelingen was Nederland uiteindelijk opmerkelijk bescheiden. Onze regering heeft er anders dan de Franse president Sarkozy niet op aangedrongen de meest neoliberale provocaties uit de tekst te schrappen, en heeft anders dan de aftredende Britse premier Blair ook geen voorbehouden gemaakt tegen een verdere overdracht van bevoegdheden. Zonder vooruit te willen lopen op een eindoordeel over de definitieve tekst die er aan het eind van dit jaar zal liggen, zie ik wel een voorlopig resultaat waarin minder verandert dan mogelijk en wenselijk was geweest. Het verlangen naar referenda over de nieuwe tekst zal er bij de meerderheid van de kiezers in Nederland en in de andere lidstaten niet kleiner door worden. De doorzetters van dit project hebben een probleem. Als de referenda er komen, blijft de aanvaarding nog lang onzeker. Zonder die referenda zal de nieuwe verdragstekst daarentegen het omstreden project van een elite blijven dat nooit aan de volkswil kon worden getoetst.'
'Nochtans is een breed maatschappelijk debat in de vorm van een referendum de enige manier om klaarheid te brengen in de democratische instellingen die Europa nodig heeft om een sociaal Europa op te bouwen.'
'We komen dan ook op voor een referendum over gelijk welk komend Europees verdrag.'
Wij willen een referendum
Leve het tweede EU-referendum
Het samenwerkingsverband 'Ander Europa' heeft met vreugde kennisgenomen van de uitspraak van PvdA-fractievoorzitter Jacques Tichelaar waarin hij zich uitspreekt voor een referendum over een nieuw Europees verdrag. Samen met de partijen die zich hier al eerder voor uitspraken, is er nu een meerderheid in de Tweede Kamer, zodat dit referendum er zal komen.
'Ander Europa' heeft de afgelopen maanden actiegevoerd voor een dergelijk referendum. Het verheugt ons dat we ons nu weer kunnen richten op datgene waarvoor we opgericht zijn: bijdragen aan de inhoudelijke discussie over de toekomst van Europa. We verheugen ons er op een bijdrage te kunnen leveren aan de komende referendumcampagne.
Persbericht, 18.06.2007
Minister Verhagen juicht te vroeg
Campagne voor een nieuw referendum gaat door
Minister Verhagen juicht te vroeg als hij verklaart dat het ernaar uit ziet dat de Europese Grondwet van tafel is. De Grondwet werd twee jaar geleden in Frankrijk en Nederland niet afgewezen omdat er Grondwet op het titelblad stond of omdat er in verwezen werd naar de Europese vlag en het volkslied.
De veranderingen die volgens Verhagen nu gerealiseerd zullen worden veranderen niets aan de kern van de institutionele veranderingen. Van het enige inhoudelijke voorstel van Nederland (meer macht voor de nationale parlementen) is het nog allerminst duidelijk of dat overgenomen zal worden.
Door te doen alsof met deze cosmetische veranderingen de Grondwet van tafel is, probeert het kabinet een nieuw referendum te voorkomen.
De organisaties die campagne voeren voor een nieuwe referendum over een nieuw Europees verdrag, zullen hun campagne voortzetten. Naast de al lopende petitie zullen de komende tijd ook andere activiteiten worden ontplooid. Die zullen zich specifiek richten op de PvdA, die in haar verkiezingscampagne een nieuw referendum bepleitte.
Wouter Bos: nieuw referendum
01.04.2007
PvdA-leider Wouter Bos vindt dat de Nederlandse bevolking zich opnieuw in een referendum over de Europese Grondwet moet kunnen uitspreken als in Europees verband overeenstemming wordt bereikt over een gewijzigde tekst.
'Als er iets komt dat ook maar enigszins lijkt op wat vorige jaar het Grondwettelijk Verdrag heette, dan zal dat wéér via een referendum moeten lopen', zegt hij in een interview in het weekblad Elsevier.
Europese Grondwet: 'Een ordinaire wisseltruc'
Marc Peeperkorn in de Volkskrant, 09.05.2007 (Europadag):
Hoofdmoot Grondwet EU blijft intact
Het kabinet wil de belangrijkste onderdelen van de verworpen Europese Grondwet alsnog invoeren. Dat blijkt volgens CDA, VVD en SP uit de voorstellen van het kabinet om de bestaande Europese Verdragen aan te passen. Het 'motorblok' van de Grondwet blijft intact, concluderen Tweede Kamerleden van de partijen.
(...) Vandaag, op de Dag van Europa, wordt op talloze bijeenkomsten gediscussieerd over de Grondwet. SP-Kamerlid Van Bommel meent dat het kabinet 'een ordinaire wisseltruc' toepast. Hij wil een referendum over een nieuw verdrag.
Bulldozer gearresteerd
Members of the European Parliament belonging to the Ind/Dem Group launched their campaign for a referendum on the revised 'Reform Treaty' to be agreed at a future Intergovernmental Conference in Portugal. The gimmick was to have a large inflatable bulldozer parked next to the European Council summit drawing attention to the fact that the Heads of Government were preparing to 'bulldoze' public opinion.
The Bulldozer was parked in a scrap of land described rather grandiosely as the 'Zone of Free Expression'.
22.06.2007 - Ind/Dem MEPs threatened with arrest after Belgian police objected to a peaceful protest outside the European Union summit
Divisional Commander Pierre Vandernissen said he was 'acting on instructions from a higher authority' when he confiscated an inflatable bulldozer and threatened to arrest MEPs Nigel Farage, Kathy Sinnott, John Whittaker, Derek Clark and Gerard Batten. When questioned why he was doing it, he answered 'because I have the power' and refused to say whether or not it was politically motivated. 'I don't have to answer you', he said.
Part of the discussions over the new EU Treaty is the plan to decide Justice and Home Affairs by Qualified Majority Voting and remove the veto which Britain currently has.
The inflatable bulldozer was part of an 11,000 euro display by the Independence and Democracy group attacking EU politicians for their secrecy over the treaty. On it was written, 'Clearing the way for the EU constitution' and 'Don't let them bulldoze the treaty through'.
Within 20 minutes of the bulldozer being inflated, just yards from the entrance to the European Council on the 'Zone of Free Expression', 35 policemen had arrived, switched the generator off and parked their police vans to obscure the view of the world's TV cameras which had been trained on the spot. The inflatable was confiscated and will not be returned until the end of the summit, if then.
The police commander told Mr Farage that 'you will go to a cell for 12 hours and then we will sort it out'. He later threatened to arrest everyone in the area, including civil servants and members of the press.
Ind/Dem Co-President Nigel Farage slammed the moves by police as 'storm trooper tactics'.
'I have seen the future of Europe, and I don't like it', said Mr Farage. 'It was an outrageous response to what was intended to be a humorous counterpoint to the debate over the future of the continent.'
'We have protested all over Europe without a complaint from anybody. This is a deliberate attempt to stifle any objection to the new EU treaty.'
Gawain Towler