Stijn Smet schrijft in Knack van 22-09-2021:
Voor de Universiteit van Vlaanderen vraagt Stijn Smet zich af of we in België in een dictatuur kunnen terechtkomen. Hij noemt enkele recente voorbeelden van populistische figuren zoals Jair Bolsonaro, Donald Trump en Viktor Orbán die vijandelijke stappen ondernemen tegen de liberale democratie. “ Kan dat ook in België gebeuren?” Vraagt hij zich af. ”...De instinctieve reflex is om hevig "neen" te schudden. Dat soort zaken kunnen wel gebeuren in de rand van Europa, maar toch niet in het democratische hart ervan zeker?”….De drie voornaamste democratie-indexen (V-Dem; IDEA GSoD; EIU Democracy Index) geven aan dat de liberale democratie voor het eerst sinds 1974 achteruitgaat op wereldschaal….Volgens de Economist Intelligence Unit is ook België in hetzelfde bedje ziek. Sinds 2014 zou ons land namelijk afgegleden zijn van een volwaardige naar een onvolmaakte democratie. Maar kunnen we ook verder afglijden richting een autoritair regime of dictatuur? Als professor in het staatsrecht houdt hij zich niet bezig met “ ... het inschatten van het risico dat een politieke partij onze liberale democratie zou willen ondermijnen.” Wat hem bezighoudt, “...is een gerelateerde vraag: stel dat het wél zo zou zijn, kan een partij dan slagen in haar hypothetische doelstelling? Of anders gesteld: hoe sterk is onze liberale democratie eigenlijk?”...”Centraal in de beoordeling staat een 'anti-concentratie principe '”..”De logica achter het anti-concentratie principe is relatief eenvoudig. De grootste bedreiging voor de liberale democratie….ontstaat wanneer een populistische figuur of partij erin slaagt de gehele macht naar zich toe te trekken. Zij regeren dan alleen. Hierdoor kunnen ze relatief ongehinderd de liberale democratie ondermijnen. Ze kunnen rechters ontslaan, uitspraken van rechtbanken negeren, de media monopoliseren, discriminerende wetgeving aannemen, de kieswetgeving hervormen, enz. zonder veel (effectieve) weerstand te moeten vrezen” Een begin van antwoord op die vragen geeft hij in zijn college voor de Universiteit van Vlaanderen
Ook bij Meer democratie vzw zijn we bezorgd over het mogelijke afglijden naar een autocratisch regime. Stijn Smet schildert hoe het grondwettelijk hof, waarin naast juristen ook verschillende partijen zijn vertegenwoordigd, een gezonde buffer vormt tegen het monopoliseren van de macht door één partij. Maar dit neemt niet weg dat de “verzameling” van “erkende” partijen de macht grijpt. Het “anti-concentratie principe” werkt dus maar halfslachtig. Hierdoor ontstaat het fenomeen dat we “particratie” noemen, wat een andere vorm van dictatuur is. In een ware democratie kunnen naast het parlement, waarin al of niet “uitgelote” parlementsleden zetelen, de burgers zelf wetsontwerpen indienen en die door het parlement of via referenda laten goed- of afkeuren. Een ‘geloot’ parlement kan een ‘echte’ vertegenwoordiging van het volk betekenen. Dan verliezen de partijen aan betekenis, kan de particratie overwonnen worden, en wordt een dictatuur verhinderd. Op deze manier wordt rekening gehouden met alle lagen van de bevolking. Iedere burger heeft zo de mogelijkheid om via een gegarandeerd vrije en gelijke stem deel te nemen aan de wetsproductie. Zowel door hierin initiatieven te kunnen nemen als door erover te stemmen. En als beslissingen van het parlement niet gedragen worden, kan het volk een correctief referendum eisen. Dat ontraadt het parlement om te zeer in te gaan tegen de wil van het volk. Ook zijn we er voorstander van om een systeem van “grondwettelijke democratie” te installeren waarbij de definitie zou zijn dat de grondwet enkel wijzigbaar is met instemming en/of op initiatief van de burgers. Dit naar Zwitsers model (initiatief en referendum). Een onafhankelijk juridisch apparaat kan alleen worden gerealiseerd door politieke benoemingen van rechters onmogelijk te maken. In dit verband verwijzen we naar het initiatief in Zwitserland om de rechters aan te duiden door loting na een bekwaamheidsproef.
Pak uw stem terug en steun Meer democratie vzw om een echte democratie mogelijk te maken.