Durven wij te erkennen dat de Belgische democratie in stervensnood verkeert?
België kent inderdaad een 'parlementaire' of 'indirecte' vorm van democratie, waarbij de bevolking een groep vertegenwoordigers kiest (= een parlement, waaruit vervolgens een regering wordt gevormd) die wetten maken en zodoende het land besturen. Deze representatieve democratie valt te onderscheiden van de 'directe' democratie, waarin leden van de bevolking zelf politieke besluiten kunnen nemen. In een directe democratie maakt het volk de wetten, niet zozeer de regering of het parlement.
|
Wat blijkt?
Het indirecte systeem is zowel illegitiem als verouderd en schadelijk. |
1. Illegitiem
Het huidige politieke systeem is illegitiem, omdat het leeuwendeel van de bevolking voorstander is van directe democratie. In de westerse landen wenst inderdaad een overgrote meerderheid van de bevolking de invoering van het referendum. Dit feit alleen al zou moeten volstaan om het referendum ook daadwerkelijk in te voeren! Wie tegen de wens van de meerderheid in toch bepaalt dat rechtstreekse besluitvorming niet toegestaan is, plaatst zich boven en tegenover de bevolking en schendt de soevereiniteit van het volk. Dan kan er van democratie geen sprake zijn. Want democratie betekent letterlijk 'volksheerschappij'.
Laat één ding duidelijk zijn: politici bestaan, omdat wij hen – op vrijwillige basis! – een mandaat geven. Daarom zijn wij ook even vrij om dit mandaat eventueel niet te geven, maar te kiezen voor rechtstreekse besluitvorming via een volksraadpleging of referendum. Dus: indien de meerderheid van de bevolking directe besluitvorming wenst, moet ze dat ook kunnen krijgen. Zo eenvoudig is het. Wij geven ons mandaat weg tot wij zelf wensen te beslissen. Daarom kunnen wij enkel de autoriteit van de wet erkennen wanneer wij in de gelegenheid verkeren mee vorm te geven aan de wet.
2. Verouderd
Onze huidige democratie is kreupel. Ze beantwoordt in feite aan de aspiraties van een eeuw geleden. Begrijp ons niet verkeerd: representatieve democratie kán werken, wanneer de burger zich grotendeels identificeert met een van de bestaande politieke partijen. Dit was wellicht het geval toen de meeste mensen – tot pakweg begin jaren zestig van de vorige eeuw – hun politieke visie en idealen nog konden terugvinden in een klein aantal welomlijnde mens- en maatschappijopvattingen, zoals die bijvoorbeeld door de christelijke, socialistische of liberale zuilen werden belichaamd. Die tijd ligt ver achter ons. De oordeelsvorming van de mensen is intussen fel geïndividualiseerd en de meeste mensen identificeren zich niet langer eenduidig met een of andere politieke partij.
3. Gevaarlijk
Onze huidige vorm van democratie leidt paradoxaal genoeg – en dit is een oud zeer; niks nieuws onder de zon – tot steeds minder democratie: het zogenaamde 'democratische deficit' of de pijnlijke kloof tussen politiek en burger.
Het huidige politieke stelsel opent de mogelijkheid om wetten in te voeren die diametraal tegen de volkswil indruisen. Economische belangengroepen kunnen – via hun contacten met een select groepje 'gespecialiseerde' parlementsleden – een ongehoorde invloed op de besluitvorming uitoefenen. Deze politieke besluitvorming vindt grotendeels buiten het bereik en zelfs buiten het weten van de burgers plaats. Dit geldt voor vrijwel alle Europese staten. En dit is ... fundamenteel ondemocratisch.
REMEDIE
Daarom wenst Meer Democratie de huidige, representatieve democratie aan te vullen met vormen van directe democratie, met als uiteindelijke streefdoel: de invoering van het bindende referendum op burgerinitiatief.
|
Directe democratie moet niet geïdealiseerd worden. Zij biedt op zich geen enkele oplossing. Maar directe democratie schept wel het noodzakelijke kanaal om in deze tijd goede oplossingen te produceren. Men mag bovendien de gezondmakende impact niet onderschatten van een radicale keuze voor democratisch herstel en democratische verdieping. Empirisch onderzoek aan verschillende Europese universiteiten toont aan dat de mate van het meebeslissen van de burger bepalend is voor: - het individuele geluksgevoel; - de burgerzin; - de politieke betrokkenheid. Kiezen voor meer democratie is altijd ook een keuze voor het spreekrecht van de ander. Het is een verklaring van geloof in de morele bekwaamheid die in de medeburger sluimert. In onze door onderling wantrouwen verziekte en competitieve samenleving is er nauwelijks iets te bedenken dat meer gezondmakend kan werken. |
TEGENWIND
Het is merkwaardig hoeveel politici zich tegen directe democratie uitspreken. Opvallend is ook hoeveel politici zich sterker tegen het referendum verzetten naarmate ze meer effectieve macht uitoefenen. De regel luidt: hoe machtiger binnen het representatief systeem, hoe groter de weerstand.
Hier is niets onlogisch aan: burgers kunnen – dankzij dergelijke vormen van directe democratie – frontaal ingaan tegen de dwingelandij van deze heersende politieke elite. Wetten die door het parlement zijn goedgekeurd, kunnen voortaan worden teruggefloten en/of burgers kunnen nu zelf wetgevende initiatieven lanceren. Partijen die de invoering van het referendum bestrijden, zijn openlijk autoritaire machtsinstituten; enkel partijen die onvoorwaardelijk de invoering van directe democratie voorstaan, zijn werkelijk democratisch.
Samengevat: in het politieke spel zijn er steeds twee krachten werkzaam: de opwaartse, democratische (bottom-upbeweging) en de neerwaartse, autoritaire kracht (top-downhiërarchie).
STAND VAN ZAKEN
Hoewel de democratie in heel Europa fel onder druk staat, openen er zich in het Belgische politieke landschap nieuwe perspectieven. Recent werd – tijdens de zesde staatshervorming – de Belgische federale grondwet gewijzigd. Sindsdien zijn nu ook volksraadplegingen op gewestelijk niveau mogelijk.
Althans in principe is dat zo. Want eer de burgers daadwerkelijk een volksraadpleging kunnen aanvragen, moeten de gewesten eerst deze (federale) koninklijke besluiten omzetten in (gewestelijke) decreten. Met andere woorden: de gewestelijke parlementen moeten eerst zorgen voor de opstelling van uitvoeringswetgeving, waarin het algemene kader, de spelregels en exacte procedures voor volksraadplegingen worden vastgelegd. Zonder zo'n uitvoeringswet kunnen er bijgevolg geen volksraadplegingen plaatsvinden. En net dat is problematisch. In de huidige Vlaamse regering valt geen beweging te bespeuren op dit vlak. Ook dat hoeft natuurlijk niet te verbazen. Daarom heeft Meer Democratie het project 'Gewestelijke Volksraadpleging' in de steigers gezet (meer informatie over de huidige stand van zaken vindt u terug in ons verslag Hoe staat het met het project 'Gewestelijke Volksraadpleging'?).
EN DAARNA?
Indien wij in ons opzet slagen, kan Vlaanderen de vruchten plukken. Vlamingen treffen nu zelf maatregelen om de huidige crisis aan te pakken: Ringland wordt eindelijk werkelijkheid, partijpolitieke benoemingen blijken een aberratie uit het verleden, we betalen beduidend minder belastingen – omdat het bestuur efficiënter wordt georganiseerd en de superrijken nu ook mogen bijdragen – en de F-35-oorlogstuigen van zes miljard euro – terwijl wij nota bene zelf 17 miljard moeten besparen! – vliegen onherroepelijk terug naar het land van productie.
Vanaf nu kunnen volksraadplegingen worden georganiseerd over thema's die u aanbelangen, zoals humane tewerkstelling, efficiënt energiebeleid, degelijke huisvesting, betaalbare gezondheidszorg, onvoorwaardelijk natuurbehoud, gegarandeerd dierenwelzijn en/of doorgedreven voedselveiligheid.
Durf Dromen. Voel deze door-en-door inspirerende gedachte. Voel het in elke vezel van uw lijf. Directe Democratie is dé hefboom voor sociale innovatie en maatschappelijke verbetering. Kijk maar naar de Zwitser: die leeft al eeuwen volgens het motto 'voor de burger en door de burger' en plukt hier dagelijks de vruchten van.
(1) Voor alle uitgediepte studies over directe democratie, raadpleeg hét referentieboek bij uitstek: Directe Democratie: feiten, argumenten en ervaringen omtrent het referendum.
2007-05-01_dutch_direct_democracy-nl.pdf (democracy-international.org)