Hoe democratischer, hoe meer waar voor je geld
Rangschikking volgens de levenskwaliteit die de overheid de burger biedt en wat dat de staat kost (in % van bbp)
Levenskwaliteit Overheidskost
1. Zwitserland 29,4%
2. Ierland 28,2%
3. Japan 28,3%
4. Korea 26,6%
5. Australië 30,8%
6. Canada 32,2%
7. Nieuw-Zeeland 34,5%
8. Mexico 20,4%
9. Nederland 37,5%
10. IJsland 36%
11. Verenigde Staten 26,9%
12. Slowakije 29,3%
13. Duitsland 36,4%
14. Noorwegen 42,1%
15. Verenigd Koninkrijk 35,7%
16. Spanje 33%
17. Finland 42,8%
18. Zweden 47,1%
19. Luxemburg 38,3%
20. Turkije 23,5%
21. Denemarken 48,3%
22. Oostenrijk 42,9%
23. Portugal 36,5%
24. Tsjechië 36,6%
25. Polen 34,8%
26. Frankrijk 43,1%
27. Griekenland 31,3%
28. België 44,3%
29. Hongarije 40,1%
30. Italië 43,2%
Bron: De Morgen, 30.04.2010
'Onze overheid is duur en weinig efficiënt, zelfs de Griekse regering doet beter', zegt beurshuis Petercam
België heeft een gat in de hand
De Belgische overheid behoort tot de duurste van de wereld, maar in ruil krijgen we te weinig levenskwaliteit terug. Dat concludeert het beurshuis Petercam uit cijfers van de OESO. In zijn rangschikking van efficiënte overheden laat België nog net Italië en Hongarije achter zich, maar het moet zelfs de Grieken laten voorgaan.
Besparingswoede
De index meet de levenskwaliteit aan de hand van de duurzaamheidsindex, een rangschikking van landen op basis van de Human Development Index. Daarin probeert de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) op basis 53 criteria (zoals productiviteit, democratische waarden, kwaliteit van de gezondheidszorg, aantal dokters en ziekenhuizen per duizend inwoners, maar ook armoedegraad of aandacht voor milieu of investeringen in hernieuwbare energie) de levenskwaliteit van een land te vatten. Petercams fondsbeheerders gebruiken de duurzaamheidsindex als leidraad om te beslissen of ze met enkele van hun fondsen investeren in staatsobligaties van bepaalde landen of niet.
De studie koppelt vervolgens de duurzaamheidsranking aan het deel van het bruto binnenlands product dat landen in hun overheidsapparaat pompen. Die combinatie maakt dat duurzame landen als de Scandinavische net iets minder performant blijken dan ze op het eerste gezicht lijken, en dat landen als Zwitserland, die maar een derde van hun bbp aan de overheid spenderen, over het efficiëntste overheidsapparaat van de OESO blijken te beschikken. Of dat de no-frillsadministraties van de Angelsaksische landen beduidend meer waar voor hun geld blijken te leveren dan de veel duurdere Franse overheid.
België scoort bijzonder slecht in de rangschikking. Ons overheidsapparaat is bij de duurste van Europa, het soupeert 44,3 procent van het bbp op. Bovendien krijgen we daar in levenskwaliteit bijzonder weinig voor terug: alleen Hongarije en Italië scoren nog slechter dan wij, maar zelfs de Grieken blijken hun centen efficiënter te besteden. 'De situatie dreigt bovendien alleen maar erger te worden als de besparingswoede in de komende crisisjaren toeslaat', zegt Petercam-analist Stijn Decock. 'Politici hebben nogal sterk de neiging om te kiezen voor de weg van de minste weerstand als ze de broekriem moeten aanhalen. In zo'n geval vinden ze het vaak makkelijker om infrastructuuruitgaven te schrappen dan om administraties te dwingen om meer te doen met minder geld.'
Oudste ambtenaren van Europa
De 'Waar voor je geld'-index bevestigt het doembeeld dat eerdere studies ook al over de performantie van Belgische overheidsdiensten schetsten. In 2008 merkte de OESO al op dat België op vijf landen na het grootste deel van zijn bbp in zijn overheidsdiensten stopte, maar dat ons land in performantiemetingen op de negentiende plaats uitkwam.
Een studie van de economische denktank Itinera uit 2009 besluit bovendien dat België de oudste ambtenaren van Europa heeft, met een onevenredig hoge salariskost en dus een lager rendement per geïnvesteerde euro tot gevolg. 'Het probleem is niet zozeer dat onze overheid te veel kost, maar dat we er niet genoeg voor terugkrijgen', zegt Jean Hindriks, de man achter het Itinera-onderzoek.
'Bovendien blijkt de ene administratie stukken efficiënter te functioneren dan de andere', stelt Wim Moesen van de KU Leuven vast. Zo blijkt België wel goed te scoren in internationale rankings over onderwijs of gezondheidszorg, maar bar slecht waar de performantie in justitie, defensie of financiën gemeten wordt. 'Dat komt omdat gerechtshoven, belastingkantoren of legerkazernes elke interne maatstaf missen', bedenkt Moesen. 'Het onderwijs of de gezondheidszorg hebben die wel: ze zijn goedkoop, maar niet gratis, en elke burger mag kiezen welke dokter hij bezoekt, of waar hij zijn kinderen op school stuurt. Dat concept dwingt die sectoren tot grotere performantie en een betere kwaliteit in de dienstverlening.'