Een Zwitsers wetenschapper raadt België aan, net zoals zijn land, ontzettend veel referenda te organiseren. Dan zullen groepen van noord en zuid elkaar vanzelf opzoeken. België bestaat niet, want het heeft geen gemeenschappelijke publieke opinie meer, geen gemeenschappelijke media, geen gemeenschappelijke politieke partijen, en nauwelijks nog gemeenschappelijke pressiegroepen. Zo luidt een analyse.
Is dat juist? En is daaraan iets te doen? Dat was de vraag die Rethinking Belgium op zijn eerste 'event', donderdag, voorlegde aan de Zwitserse wetenschapper Nenad Stojanovic (Zürich).
Organiseer heel veel referenda, net zoals mijn meertalig land, dat met vergelijkbare handicaps worstelt, raadde hij aan. Dan ontstaan vanzelf pogingen van burgergroepen om coalities te vormen over de grenzen van de deelstaten heen en wordt het ontbreken van nationale media en partijen overstegen. En wie heeft er beslist na zo'n referendum? Juist, 'het Belgische volk'!
Het publiek van Rethinking Belgium reageerde sceptisch. We hebben ervaring met één nationaal referendum, over de Koningskwestie. Het verdeelde het land in tweeën: noord stemde ja, zuid stemde neen; de meerderheid zei ja, en het werd neen.
Altijd zal nagegaan worden of noord dan wel zuid de doorslag gaf in een referendum; het zal verdelen in plaats van één te maken, luidde de kritiek.
Historicus Bruno De Wever (broer van) maakte de analyse dat België in de negentiende en twintigste eeuw tot driemaal toe de kans verkeek om een sterke 'natie' te worden. Gedane zaken nemen geen keer.
Maar een land moet niet per se een natie zijn om een staat te kunnen zijn, was zijn stelling. België kan voortbestaan als er maar genoeg discussie en gesprek is op federaal niveau. Hij bedoelde wellicht: discussie gevolgd door besluitvorming, en aan dat laatste raakt België niet meer toe.
Om federaal te kunnen discussiëren, is wederzijdse talenkennis nodig, zei hij. Of gebruiken we best het Engels daarvoor?, zo vroeg hij zich af. Dat laatste is alleszins wat Rethinking Belgium doet. Tot ongenoegen van sommigen die dan maar meteen wegbleven.
Een derde discussiepunt op de eerste bijeenkomst van Rethinking Belgium, een groep academici die wil nadenken over hoe de functies van België beter kunnen worden waargenomen – 'door België of wat ervoor in de plaats moet komen' – ging over het arbeidsmarktbeleid.
Er waren weinig argumenten tegen een regionalisering van het arbeidsmarktbeleid zoals Vlaams minister van Werk, Frank Vandenbroucke (SP.A) en zijn Waalse tegenhanger Jean-Claude Marcourt (PS) prediken. Er waren wel vragen bij de responsabilisering die ze eraan willen koppelen. Hoe meten we dat een deelstaat niet genoeg moeite doet om zijn werklozen aan werk te helpen?
De zaal was het grotendeels eens met de optie van Vandenbroucke en Marcourt om het arbeidsrecht en de loononderhandelingen federaal te houden. Ze was ook vrij unaniem over de stelling dat het arbeidsrecht grondig dient hervormd te worden en dat dit zelfs belangrijker is dat de regionalisering van het werklozenbeleid. Maar er werd niet echt opgemerkt dat het federale niveau er niet in slaagt het arbeidsrecht te hervormen.
Een geografische studie van Isabelle Thomas en Jacques Thisse maakte iets meer ophef. Ze leerde dat noord en zuid wel degelijk sterk verschillen in welvaart en groei, maar dat er ook dynamieken zijn die dwars over de taal- en gewestgrenzen heen gaan. En dat dé economische groeipool van het land Brussel is (ofschoon de Brusselse bevolking daar slecht op inpikt). Die groeipool omvat ruim 4 van de 10 miljoen inwoners en niet de 1 miljoen die nu het bestuurlijk gewest Brussel vormen.
Volgens de kaarten te zien, wonen er evenveel Nederlandstaligen als Franstaligen in dat gebied...
Steven Vanackere, uitgenodigd omdat hij in de federale regering ook minister van Institutionele Hervormingen is, zei dat intellectuelen de plicht hebben dit soort intellectuele oefeningen te maken. Tot er iets nuttigs uit komt.
Politici moeten leren naar de intellectuelen te luisteren als ze iets nuttigs vertellen. De intellectuelen moeten aanvaarden dat besluitvorming in dit land gebeurt door coalities en dat dus altijd met compromissen gewerkt wordt. Om compromisvorming te begrijpen, kan de speltheorie inspireren. Die bestuderen is dus nuttig, zei hij.
De meeste studies van Rethinking Belgium verschijnen als elektronisch boek op de website van de organisatie.
Bron: Auteur: G.teg - De Standaard - 01.05.2009