Op 10 februari 2009 gaf prof dr. Frank van Dun een lezing Overheid zonder recht, recht zonder overheid in de reeks Voorbij de staatshervorming. Dit is een initiatief van de Werkgroep Greenfields van Cassandra en WorkForAll.org.
Overheid zonder recht, recht zonder overheid
'Rechtsstaat' en 'democratie' zijn nog altijd de twee belangrijkste pijlers voor het legitimeren van het staatsoptreden in de westerse wereld. Daarbij wordt vooral verwezen naar het in het verleden verworven prestige van de idee van de democratische rechtsstaat die echter nooit ten volle gerealiseerd is en al heel lang geen rol van betekenis meer speelt in de beperking en normering van de staatsmacht.
Zijn democratie en rechtsstaat hoe dan ook verenigbaar? Zo ja, hoe? Zo neen, welke factoren staan dan hun verenigbaarheid in de weg? Dat zijn de vragen die ik vanavond wil behandelen. Ik zal mij daarbij beperken tot structurele kenmerken van democratie en rechtsstaat en niet ingaan op de psychologische, sociologische, economische en, in het algemeen, culturele processen waartoe die kenmerken veelal aanleiding geven.
De volledige tekst vindt u hier. (pdf - 206.36 kB)
Voorbij de staatshervorming
Situering: Dat het slecht gaat in ons land hoeft niet langer geschreven te worden. De Belg werkt hard, maar toch leeft een kwart van de actieve bevolking van een RVA-uitkering. Tot overmaat van ramp worden we nu overspoeld door een nooit geziene financiële crisis en een recessie om u tegen te zeggen. Net op dat moment bereikt de politieke crisis een hoogtepunt en de regering valt over een flagrante scheiding van de principes van de rechtsstaat. Dit is geen toeval maar een waarschijnlijkheid waarvan de tekenen op de muren van de Wetstraat geschreven waren.
De problematiek is al jaren bekend. Sommigen wijten het probleem aan de communautaire spanningen in dit land. Zodra Vlaanderen onafhankelijk wordt, zouden de problemen vanzelf verdwijnen. De Belgische ziekte is evenwel ook een Europese ziekte en zoveel beter doet Vlaanderen het ook vandaag niet. Wat essentieel niet meer werkt in ons land, en dat geldt grotendeels voor de hele westerse wereld, is de democratie zelf. Er wordt over de hoofden heen van de burger beslist en geregeerd. Men appelleert bij de burger voor solidariteit en democratie, maar in feite is dit net het voorwendsel dat gebruikt wordt om hem buitenspel te zetten.
Een staatshervorming zou echter de structurele democratische impasse kunnen opheffen en ruimte maken voor broodnodige veranderingen in alle landsdelen. Een staatshervorming is dan niet zozeer een te vermijden calamiteit maar een historische opportuniteit om weer een toekomst te bieden aan de volgende generaties. Essentieel daarbij is een tweeledige benadering. We moeten opnieuw eens nadenken over wat democratie nu eigenlijk is. Wat is de essentie van een rechtsstaat en staat het hebben van wetten gelijk aan rechtmatigheid? Hoe kan een waarachtig democratisch Vlaanderen eruitzien? Het is evident dat dit best geen kopie is van het huidige Belgische bestel. Kunnen we hier een voorbeeld nemen in Zwitserland? Of moeten we verder denken? Hebben we zelfs nog een parlementsgebouw nodig?
Deze en nog vele andere vragen zullen in drie avondvoordrachten belicht worden. De bedoeling is dat deze avondvoordrachten uitmonden in een studiedag waarbij in aparte werkgroepen over een blueprint voor een toekomstig Democratisch Vlaanderen binnen een Democratisch Europa nagedacht kan worden.