De Belgische democratie faalt

Gaan stemmen is niet meer dan een ticket voor de show. Dat ticket geeft de kiezer het recht, opgelegd als een plicht, om elke vier jaar een onbeperkte volmacht te geven aan anderen om over zijn leven te beslissen en grotendeels te beslissen over wat er met de vruchten van zijn arbeid gebeurt. Meestal zijn dat dan ook nog personen voor wie men niet gestemd heeft. Daarmee wordt de burger ook zijn zin tot initiatief, tot risico nemen en tot investeren ontnomen. Het stembiljet is als een blanco cheque die men onder dwang afgeeft.

 

In de European Voice schreef Tim King, een in België werkende Europese journalist, een sarcastisch artikel met als titel 'Belgian Democracy is just the ticket'. De schrijver lijkt het reilen en zeilen in de Belgische politiek goed te kennen. Het artikel is evenwel te mild. De toestand van onze democratie is er veel slechter aan toe. De economische teloorgang is er het directe gevolg van.

 

Goed presterende bedrijven voeren een goed bestuur en schenken veel aandacht aan hun aandeelhouders. Tenslotte zijn zij het die het kapitaal aanbrachten. In ruil verwachten ze de bestuurders aan te stellen en te kunnen genieten van een goed rendement. Wat voor een bedrijf geldt, geldt ook voor België NV. Zolang er landsgrenzen zijn, kan men dit land beschouwen als een superholding met zo'n 10,5 miljoen belanghebbenden. De jaarlijkse algemene vergadering noemen we hier 'de verkiezingen'. Zoals het een goed politiek bedrijf betaamt, zeggen we dat die democratisch georganiseerd zijn. Maar is dat wel zo?

 

Laten we even kijken naar het kiessysteem. Elke Belg heeft de democratisch wettelijke plicht te stemmen. Hoe representatief is dat systeem? Lijstvolgorde en opvolgers hebben meer te maken met wie er effectief zitting heeft dan met wat de kiezer beslist. Zelfs als politici hun mandaat opnemen, worden er snel stoelen gewisseld en gaat het mandaat als politieke gunst naar een ander. Over continuïteit in het management gesproken. Misschien legt dat wel uit waarom dit land zoveel politieke instellingen heeft. Elk mandaat, hoe kort ook, wordt bedacht met een flinke vergoeding en een riant pensioen, uiteraard op kosten van de belastingbetaler.

 

Maar er is meer. Diezelfde lieden vaardigen de wetten uit – waaronder de kieswetten – en maken afspraken. Er worden kiesdrempels van vijf procent ingevoerd. Die blokken elke alternatieve politieke partij in de kiem af. Er werd een 'cordon sanitaire' ingesteld om een vermeende extreemrechtse partij in haar opgang te stoppen. Het resultaat is een tijdbom, want ondertussen kiest een kwart van de niet noodzakelijk rechtse burgers voor deze partij. Het globale resultaat komt erop neer dat nagenoeg maar een kwart van de mandaten door effectief verkozen kandidaten ingevuld wordt. Wanneer deze lieden de politieke arena verlaten, staan hen directeursposten te wachten in allerlei organisaties die door de overheid gecontroleerd worden of er zelfs voor hen in het leven worden geroepen. Representatieve democratie? Als de algemene vergadering en de raad van bestuur van de NV België een schijnvertoning zijn, wat kunnen we dan verwachten van het resultaat?

 

 

Vooreerst is er een mank functionerende overheidssector. Zeventig procent van het budget gaat naar salarissen en inkomensherverdeling. Minder dan twee procent gaat naar investeringen. De Verbrande Brug is niet vanzelf door haar kabels gezakt. Het gerechtsapparaat doet er jaren over om tot een uitspraak te komen. Recentelijk twintig jaar. Is dat nog wel een rechtsstaat? In Dendermonde ontsnappen niet alleen gevangenen, maar men had zelfs gepland de nieuwe sloten op de celdeuren te laten vervaardigen door de gevangenen zelf. De fiscus laat dan weer een ernstige computerfout drie maanden ongemoeid met als resultaat een extra gat van bijna 1 miljard euro in de begrotingsprognose. De inkomstenbelasting is zelf dermate complex en tegenstrijdig geworden dat de fiscus zelf er niet meer in slaagt een correct programma te schrijven. De begroting is een aaneenrijgen van pure 'enronitis'-truken. Virtuele inkomsten worden als echte geboekt, terwijl sale-and-lease-backoperaties en verborgen belastingen de gaten boekhoudkundig moeten vullen. De volgende generatie zal het gelag wel betalen.

 

Er zijn veel meer voorbeelden te noemen, maar het ergste voorbeeld is wellicht dat meer dan een kwart van de werkende bevolking voor de overheid werkt. In een bedrijf heet dat 'overhead'. Daarenboven is er een economisch grijze zone die vooral diensten levert om aan de massa wettelijk opgelegde administratieve verplichtingen te kunnen voldoen. Die verplichtingen brengen geen enkele economische meerwaarde aan. De overheid is een zwaarlijvige dinosaurus geworden. Maar er is meer. Een van de immorele en asociale gevolgen is dat 1,2 miljoen Belgen van een uitkering leven. 'Sitting at a window' heet dat in Japan. De job voor diegene die men niet meer wil. De werkelijke werkloosheid is dan ook veeleer 25 procent in plaats van het officiële 'geharmoniseerde' cijfer van 8,4 procent dat het Planbureau ons wil voorhouden. Omdat men werk verwart met tewerkstelling, zijn veel van de nieuwe jobs te vinden in het zwellende overheidsapparaat. Economisch is dat gesubsidieerde tewerkstelling betaald met de belastingen op het werk van iemand in de private sector. Maar hoeft het ons te verwonderen? In een land waar de vakbonden meer leden tellen tussen de werklozen en ambtenaren dan tussen de werkende burgers, hebben we niet alleen een kwart van de actieve bevolking dat geen werk heeft, maar zijn er ook een honderdtal beroepen waarvoor er geen kandidaten gevonden worden. We hebben de hoogste loonkosten ter wereld, maar de werknemer zelf gaat met het laagste loon naar huis.

 

 

Zoals Tim King schreef, gaan stemmen is niet meer dan een ticket voor de show. Dat ticket geeft de kiezer het recht, opgelegd als een plicht, om elke vier jaar een onbeperkte volmacht te geven aan anderen om over zijn leven te beslissen en grotendeels te beslissen over wat er met de vruchten van zijn arbeid gebeurt. Meestal zijn dat dan ook nog personen voor wie men niet gestemd heeft. Daarmee wordt de burger ook zijn zin tot initiatief, tot risico nemen en tot investeren ontnomen. Het stembiljet is als een blanco cheque die men onder dwang afgeeft.

 

Onze economie faalt zelfs met een van de hoogste productiviteitsscores ter wereld. Waarom? Omdat ons sociaal systeem faalt en de democratie, of wat ervan overblijft, niet meer ten dienste staat van de burger. Waarom faalt de democratie? Grotendeels omdat de morele basis stilaan verloren is gegaan. Het resultaat is een langzaam versnellende ineenstorting. De entropie neemt over. Het kan tientallen jaren duren om hiervan te herstellen. Die show zal niet zo leuk zijn, ticket of geen ticket.