Haider heeft in elk geval één verdienste: de toetreding van zijn partij tot de Oostenrijkse regeringscoalitie maakt duidelijk dat het veel gehanteerde begrip 'democratie' uitklaring behoeft. 'De democratieën zijn boos', wist minister Laurette Onkelinx te vertellen. Over welke democratieën heeft zij het eigenlijk? Is Oostenrijk plots geen democratie meer? En is België eigenlijk wel een democratie? Onze huidige eerste minister heeft in een vroeger leven herhaaldelijk gesteld dat wij niet leven in een democratie, maar in een particratie. Zijn mening wordt ongetwijfeld gedeeld door de meeste Belgen. Over welk soort democratie spreekt Onkelinx dan eigenlijk? In welk opzicht verschillen de daden en de voornemens van Haider eigenlijk van de daden en voornemens van de 'democratische' partijen?
Het dilemma wordt nog acuter wanneer we het lijstje van Oostenrijks aanklagers overlopen.
Op de eerste rij staat Israël. Dit land bezet grondgebied van zijn noordelijke buurlanden, heeft een deel van de eigen bevolking (de Palestijnen) in een soort thuislanden ondergebracht, en verbiedt deelname aan de verkiezingen voor iedere politieke partij die van Israël een lekenstaat wil maken (momenteel is Israël een Joodse staat, die wettelijk discrimineert op basis van religie). Meer dan 90 procent van de grond in Israël is staatseigendom, en op deze gronden mogen enkel Joden wonen of een economische activiteit beginnen. Israëlische staatsburgers hebben hun etnisch-religieuze categorie (Jood, Arabier, druus, ...) op hun paspoort vermeld, en op basis hiervan genieten ze meer of minder rechten. Oostenrijk heeft geen enkele vergelijkbare wanregeling op zijn actief, noch is de huidige Oostenrijkse regering van plan maatregelen van het Israëlisch kaliber in te voeren. Terwijl gemobiliseerd wordt tegen Oostenrijk, dat zijn buurlanden volledig met rust laat, bombardeerde Israël de elektriciteitscentrales rond Beiroet. Onze regering keek bij die gelegenheid (zoals gewoonlijk) naar de andere kant.
En zijn aanklagende politici, met Belgen en Fransen in de voorhoede, wel zo zuiver op de graat? Laurette Onkelinx is lid van een partij die betrokken was in een omkoopschandaal, en wie Franse kranten leest weet dat ook de Franse 'democratische' partijen in corruptieschandalen verwikkeld zijn (waarbij vergeleken de geheime potjes van de Duitse christendemocraten peanuts zijn). Diezelfde Franse en Belgische partijen die zich druk maken over het antidemocratische gevaar in Oostenrijk, organiseren in eigen land de beperking van de vrije meningsuiting (de wetten tegen revisionisme en racisme worden eerlang gevolgd door nog verdergaande vormen van spreekverbod) en de religieuze discriminatie (godsdiensten met miljoenen doden op hun passief – zoals het katholicisme of de islam – worden gul gesubsidieerd terwijl de vervolging van zogenaamd 'gevaarlijke' sekten in de steigers wordt gezet).
En waarom Oostenrijk? Elders in Europa voert Rusland een smerige oorlog, compleet met bombardementen op burgerdoelen, martelingen en ontvoeringen, tegen een klein volk, dat in de negentiende eeuw door de tsaristische dictatuur werd gekoloniseerd en alleen maar vrijheid wil. Onze regering kijkt naar de andere kant.
Heel geloofwaardig is dat allemaal niet.
Het eigenlijke probleem wordt niet gevormd door FPÖ of het Vlaams Blok als zodanig. Het probleem is dat Haider en het Vlaams Blok juist zo weinig verschillen van de partijen die zich 'democratisch' noemen. Het echte probleem is de achtergebleven ontwikkeling van de westerse democratie.
Waarom heeft Haider zijn machtige positie bereikt? Waarom zal het Vlaams Blok bij de komende verkiezingen weer vooruitgaan? De verklaring ligt in het gebrekkige democratische systeem, dat burgers geen mogelijkheid biedt om zich gedifferentieerd uit te spreken. In een puur vertegenwoordigende democratie kan een ontevreden burger niet spreken. Hij kan enkel een soort dierlijke kreet slaken, door te stemmen op een protestpartij. En wanneer zo'n kreet dan weerklinkt, kruipen de respectabele politici in hun schulp en gaan ze de democratie nog meer vrezen. Het is een zelfversterkend proces.
Wat de Belgische regering momenteel doet, is gemakkelijk en goedkoop. Het is gemakkelijk om de regering van een klein land te demoniseren. Heel wat moeilijker is het om te laten zien waarin het verschil tussen de Belgische en Oostenrijkse regeercoalities schuilt. Laat de huidige regering eerst maar eens tonen dat zij echt democratischer is dan de Oostenrijkse. Want dramatische verschillen tussen de Belgische en Oostenrijkse regeerakkoorden zijn niet te zien.
Laten we eens het cruciale punt bekijken: de invoering van het referendum op volksinitiatief. Dit punt komt zowel in de Belgische als in de Oostenrijkse regeringsverklaring voor. De Oostenrijkse regeringsverklaring is specifiek: de nieuwe rechtse regering wil alleen maar een nepreferendum invoeren, met een onwerkbaar hoge handtekeningendrempel van 15 procent en met allerhande uitgesloten onderwerpen (Haider wil zijn volk bijvoorbeeld geen grondwettelijke referenda op volksinitiatief toestaan, de Oostenrijkse bevolking mag zich niet uitspreken tegen Europese rechtsbepalingen enzovoort). De Belgische regeringsverklaring is niet specifiek, en dat is niet toevallig. In de huidige coalitie zitten immers zowel voor- als tegenstanders van directe democratie. Veel zal afhangen van de Kamercommissie voor politieke vernieuwing. Wat wij in de eerste plaats nodig hebben, is een systeem naar Zwitsers model, met directe volkssoevereiniteit over alle aangelegenheden, via een werkbaar referendum.
Indien onze politici net als de Oostenrijkse kiezen voor de invoering van een nepreferendum, dan zijn ze geen haar beter dan hun Oostenrijkse collega's. Enkel wanneer ze kiezen voor volwaardige volkssoevereiniteit, door de invoering van een authentiek en werkbaar referendum, zitten ze in een morele positie om de Oostenrijkse regering als ondemocratisch te bestempelen.
Er tekenen zich op het Europese toneel twee wegen af.
De eerste weg wordt momenteel gevolgd door de Franse regering. Hoewel de voorstanders van deze weg zich bedienen van progressief en politiek correct klinkende taal, breken zij in feite de verworvenheden af die sinds de Verlichting op ons continent gaandeweg zijn bereikt. Zij dringen de vrijheid van meningsuiting terug, en door het installeren van ondemocratische besluitvormingsniveaus boven de nationale staten breken zij ook de soevereiniteit van de burgers af. Het Vlaams Blok of Haider zijn niet salonfähig, niet omdat ze minder 'democratisch' zouden zijn dan de gevestigde politieke partijen, maar wel omdat ze zandkorrels vormen in de antidemocratische EU-machine die door de Europese politiek elite wordt opgebouwd. Een van de grote zonden die de FPÖ in de ogen van haar Europese tegenstanders heeft begaan, is trouwens de (vergeefse) eis tot een referendum over de Europese Muntunie geweest.
De tweede weg, de enige die echt met de volkswil overeenstemt, is die van de installatie van een volwaardig direct-democratisch besluitvormingskanaal in alle Europese landen en op alle bestuursniveaus. Het momenteel bestaande halfdemocratische bestel respecteert de volkssoevereiniteit niet. Het volk kan immers niet soeverein beslissen of een politiek besluit via vertegenwoordigende of directe weg tot stand moet komen. Het volk is gedwongen om de besluitvorming aan een kleine 'vertegenwoordigende' minderheid over te laten, ook inzake aangelegenheden waarvoor de meeste burgers directe besluitvorming verkiezen.
In feite weerspiegelen deze twee wegen de hoofdtegenstelling die momenteel de wereldpolitiek beheerst: de tegenstelling tussen het globale kapitalisme en de soevereine nationale rechtsstaten. De nationale staten zijn een sta-in-de-weg voor het mondiale kapitalisme, dat streeft naar de oprichting van een soort pseudo-rechtsorde boven de staten. De tijd dat het kapitalisme zich van een rechts jargon bediende ter bereiking van zijn doelstellingen, is al lang voorbij. Momenteel promoot het globale kapitalisme alles wat nationale identiteit en soevereiniteit ondermijnt. Het hedendaagse politiek correcte jargon staat volledig in dienst van het mondiale kapitalisme. De politieke correctheid valt nooit de fundamenten van het kapitalisme aan, zoals het bezit van productiemiddelen via aandelen of het renteprincipe. Soevereine nationale rechtsgemeenschappen worden echter frontaal aangevallen. Een van de belangrijkste dimensies van de anti-Oostenrijkse campagne is de morele legitimatie van het ondemocratische Europese bestuursniveau: de ondemocratische Europese Unie werpt zich op als 'behoeder' van de democratie tegen een nationale regering die tenminste nog op een formele democratische legitimatie kan bogen. De lieden die in de Europese Unie de dienst uitmaken schamen zich allang niet meer voor hun ondemocratische geplogenheden; zij voelen zich sterk genoeg om hun antidemocratische werkwijze pochend te bevestigen. Of wat vindt u van de volgende uitspraak van Jean-Claude Juncker over de manier waarop de besluitvorming in de regeringsconferenties tot stand komt: 'Wir beschliessen etwas, stellen das dann in den Raum und warten einige Zeit ab, was passiert. Wenn es dann kein grosses Geschrei gibt und keine Aufstände, weil die meisten gar nicht begreifen, was da beschlossen wurde, dann machen wir weiter – Schritt für Schritt, bis es kein Zurück mehr gibt.' ('We nemen een besluit, lanceren het en kijken enige tijd toe of er geen groot geschreeuw opstijgt of enige opstand uitbreekt. Wanneer dat niet het geval is, vermits de meeste mensen helemaal niet begrijpen wat aan de hand is, gaan we weer verder, stap voor stap – tot de terugweg is afgesneden.' (Der Spiegel, 52/1999, p. 136)
De methode van heerschappij via volksmisleiding, die Juncker hier zo openhartig schetst, wordt ook op nationaal niveau toegepast. Momenteel is onze politieke klasse bezig om in hoog tempo het vrije spreekrecht en het recht op vrije politieke organisatie af te breken. Dezelfde Laurette Onkelinx, die in de voorhoede strijdt tegen de Oostenrijkse regering, heeft op het regeringskabinet een nota gedeponeerd om de bestaande regeling ter bestrijding van racisme en xenofobie drastisch uit te breiden. Ook allerhande andere vormen van discriminatie zullen worden vervolgd en strafbaar gesteld. Het is blijkbaar de bedoeling om de bevoegdheden van het centrum van Johan Leman drastisch uit te breiden.
Onze bevolking beseft nauwelijks dat het recht op vrije meningsuiting, dat zij als een verworvenheid beschouwt, in hoog tempo wordt uitgehold. Want natuurlijk zal het niet bij de huidige beperkingen blijven. Wanneer de machthebbers de smaak te pakken krijgen, zullen ze blijven doorgaan, en steeds nieuwe meningen en uitlatingen zullen als 'niet toelaatbaar' en 'immoreel' worden verboden. Tegelijk wordt het offensief tegen de vrijheid van vereniging ingezet. In Frankrijk is de charge tegen ongewenste godsdienstige en filosofische verenigingen – de zogenaamde 'sekten' – reeds in een kritieke fase beland, en België (via een gemeenschappelijk opererende continentale loge in veel opzichten een soort politieke appendix van Frankrijk) zal snel volgen. Tegelijk lieten de Franstalige partijen, maar ook de nieuwe voorzitter van de VU, reeds proefballonnetjes op om ongewenste politieke partijen buiten de wet te stellen. Men moet zich niet laten misleiden door de vaststelling dat dit proefballonnetje vooralsnog afgeschoten lijkt te zijn. Het verbod op ongewenste politieke formaties ligt volledig in de logica van de huidige autoritaire dynamiek. De VU-voorzitter verwees als precedent trouwens naar het West-Duitsland van de jaren vijftig tot zeventig, waar in een autoritair politiek klimaat (men mag niet vergeten dat in die tijd het hele Duitse staatsapparaat was volgestouwd met mensen die nog gefunctioneerd hadden onder het naziregime) niet alleen 'extreme' partijen buiten de wet werden gesteld, maar ook honderdduizenden individuen vanwege hun politieke of maatschappelijke opvatting werden gebroodroofd. Blijkbaar is dit het systeem dat onze politieke klasse als een soort ideaal voor ogen zweeft.