Vanuit de bevolking kan men een gemeentelijke volksraadpleging aanvragen. Om de ingediende referendumvragen op hun draagvlak te testen, is wettelijk een steekproef voorzien. Tien procent van de kiezers in de gemeente moeten namelijk de aanvraag tekenen. Vorig jaar vroeg zo'n representatief staal van 17.000 Gentse kiezers om een volksraadpleging over gratis en beter openbaar vervoer zoals in Hasselt. Het Hasseltse voorbeeld spreekt immers tot de verbeelding. De Hasselaars kregen in juli 1997 niet alleen een nieuw stadsnet maar ook vrije toegang op dat net. Dit werd mogelijk gemaakt door de geplande derde ring rond de stad niet te bouwen en het plaatselijk vervoer voorrang te geven in het stedelijk beleid.
Vijf maanden later stemden de Gentenaars tegen het graven van de Belfortparking in de Gentse Kuip. Het Samenwerkingsverband tegen die elitaire parking hield het na die fantastische overwinning tóch voor bekeken. Ook al ging het stadsbestuur niet in op de vraag om eerder te investeren in openbaar vervoer, zoals in Hasselt was gebeurd. Dat dit lang niet verworven was, zou opnieuw blijken in juni. Toen besloot de gemeenteraad om het Mobiliteitsplan-binnenstad bij te sturen in het voordeel van de auto. De tijd was rijp voor een nieuw volksinitiatief: de Initiatiefgroep gratis openbaar vervoer was geboren.
Ons initiatief kende, ondanks de tegenstand, een enorme dynamiek in de zomermaanden. Want tegenstand was er: minister van Binnenlandse Aangelegenheden Leo Peeters deed iedereen geloven dat Gent te weinig autonomie had om op de aanvraag in te gaan. Gentse partijen vonden het moment slecht gekozen en pleitten voor uitstel tot na de gemeenteraadsverkiezingen. Milieuverenigingen wilden geen nieuwe plaatselijke mobiliteit creëren voor wie vandaag geen vervoer kan betalen.
Toch stonden de partijen in september onder grote druk. Iedereen pleitte opeens voor belangrijke investeringen in beter openbaar vervoer. De partijen deden bovendien allerlei nieuwe tariefvoorstellen: daluren, nachtbussen en weekends gratis. Gratis vervoer voor kinderen, jongeren, bestaansminimum-trekkers en senioren, doorgeefabonnementen, halvering van de prijzen, ...
De schrik om bij de volgende coalitievorming uit de boot te vallen, was echter groter. Alle partijen werden het er snel over eens: de Gentenaars mogen zich in een volksraadpleging niet voor of tegen gratis openbaar vervoer uitspreken. Waarom? Omdat zij gratis openbaar vervoer zelf geen duurzame oplossing vinden, zo verklaarden ze. Blijkbaar is een volksraadpleging op volksinitiatief enkel toegelaten indien ook politieke partijen achter het initiatief staan. Het is dus niet die aanvulling op de vertegenwoordigende democratie die ons beloofd werd.
Maar fundamenteler nog: gratis plaatselijk vervoer is natuurlijk wél een duurzame oplossing. Onder meer Brussels onderzoek wijst dat uit. In 2010 zal elke reiziger die in de spits een kilometer doet met de auto, voor onze samenleving zo maar even 8 (acht!) keer duurder uitvallen dan diezelfde reizigerkilometer met het openbaar vervoer. VLD, SP, CVP, Agalev en VU startten in januari geheime onderhandelingen over een nieuw openbaarvervoerplan. Het resultaat is niet niks: tot 2010 verbinden zij er zich toe het openbaar vervoer blijvende aandacht te geven. In de begroting wil men het openbaar vervoer echter nog steeds geen voorrang geven op de auto. Over gedurfde prijsverlagingen, die de stad zélf moet betalen, kwamen de partijen immers niet tot een akkoord. Van bovenstaande voorstellen belandden enkel het gratis vervoer voor kinderen en het doorgeefabonnement niet in de onderste lade. Het stadsbestuur blijft dan ook nog honderden miljoenen pompen in centrumparkings, parkings dus die verkeer aanzuigen naar de binnenstad.
Over dat afgedwongen plan, 'Horizon 2010', organiseert de gemeenteraad op 25 april een plebisciet. Zij gingen niet in op ons voorstel om zowel de vraag van het volksinitiatief als dat van de gemeenteraad aan de Gentenaars voor te leggen. Zoals ze ook ons voorstel om niet-Belgen te laten stemmen gewoon van tafel veegden. Naar eigen zeggen vragen de partijen de Gentse kiezers om hen te verplichten hun eigen plan nu ook uit te voeren. Origineel. Nee, in feite is het omgekeerd. Het zijn de partijen die de Gentenaars willen verplichten om hen een pluim te geven. Dat hebben ze immers hard nodig, na het opzijschuiven van een volksinitiatief.
Geen nee-stem tegen het openbaar vervoer! Geen onkritische en nutteloze ja-stem! Als initiatiefnemers hebben we gezocht naar een derde weg. We willen het plebisciet enteren met stemmen die méér willen: de ongeldige of blanco stemmen. Op 25 april zullen enkel de geldige stemmen afgewogen worden om het plan goed te keuren. Daarnaast zullen de ongeldige en blanco stemmen geteld worden als stemmen voor gratis én beter openbaar vervoer!
Zolang men miljarden investeert voor de auto, zal de idee van gratis en beter vervoer in de steden niet dood te krijgen zijn. Als een feniks zal het steeds opnieuw herrijzen.
Een opiniestuk van Joeri Puissant, woordvoerder Initiatiefgroep gratis openbaar vervoer in Gent