Yves Desmet in De Morgen van 02.12.2005
Johan Sauwens, voorlopig discreet gesteund door een aantal andere niet onbelangrijke CD&V'ers uit alle rangen en standen, wil nog eens een boom opzetten over een van de fundamenten van ons kiessysteem. Laten we de stemplicht afschaffen, argumenteert hij, en vervangen door het stemrecht.
Die kans is er, nu het decreet op de gemeenteraadsverkiezingen nog een rondje door het Vlaams Parlement moet maken, dat sinds de laatste staatshervorming ook bevoegd is geworden voor die materie.
De argumentatie van Sauwens is dubbel. Enerzijds is ze principieel: moet je mensen verplichten om desnoods tegen hun zin deel te nemen aan verkiezingen? Voornamelijk bij de socialistische familie denkt men van wel. Daar verwijst men graag naar de historische strijd, zelfs de mensenlevens, die opgeofferd zijn om dit recht voor iedereen te krijgen. Die historische erfenis moet gekoesterd worden, vinden ze. Bovendien, zo luidt hun tweede argument, zou het vervallen van de stemplicht haast automatisch betekenen dat de stem van de minder gegoeden, van de sociaal zwaksten, minder gehoord zou worden omdat zij het minst geneigd zouden zijn naar de stembus te trekken.
Het eerste tegenargument had destijds waarde. In een prille democratie, waar nog maar net algemeen stemrecht bestaat, zou men voor een plicht kunnen argumenteren, als een soort van opvoedingsproces. Maar het is zeer twijfelachtig of dat ook nog zou moeten gelden in een mature democratie als de onze. Ook het tweede argument is veeleer twijfelachtig. Het volstaat even naar die buurlanden te kijken waar de stemplicht al lang geleden werd opgegeven om te merken dat de partijen die van het verdedigen van 'de kleine man' hun politieke prioriteit hebben gemaakt, absoluut niet van de politieke landkaart zijn verdwenen, integendeel.
Misschien zullen er minder 'kleine luiden' gaan stemmen, maar de politieke sterkte van degenen die hun belangen vertegenwoordigen, is nergens door de afschaffing van de stemplicht zwakker geworden, laat staan dat hun maatschappelijke problematiek niet langer of minder op de politieke agenda zou verschijnen dan bij ons.
Sauwens heeft ook een pragmatische reden om de afschaffing te bepleiten: is de democratie er echt bij gebaat om mensen te verplichten te gaan stemmen, wanneer zij alleen al in die verplichting soms voldoende reden vinden om een foertstem uit te brengen?
Iedere voorzitter van een stembureau kan u verhalen vertellen over mensen die boos zijn omdat ze te lang hebben moeten wachten, niet weten hoe de computer werkt en daarom alleen al uit pure balorigheid de middenvingerstem uitbrengen. Dat recht hebben ze, maar moet je hen er ook toe verplichten?
Wanneer volwassen mensen de geïnformeerde keuze maken niet mee te doen aan het democratische proces omdat ze het niet voldoende relevant, niet boeiend of te onbelangrijk vinden om eraan deel te nemen, is dat dan niet hun goed recht?
Moet men mensen tegen hun zin gelukkig proberen te maken? Nee toch? De VLD staat al lang op dat standpunt, de CD&V neemt vandaag een eerste voorzichtige bocht. Vroeg of laat komt daar nog eens een meerderheid van.