Het geloof in het Europees lidmaatschap heeft de vorige zes maanden in België een serieuze knauw gekregen.
Slechts 59 procent van de Belgen, zo blijkt uit de Eurobarometer die dinsdag werd vrijgegeven, is er momenteel van overtuigd dat het EU-lidmaatschap een goede zaak is. In vergelijking met de lente van 2005 is dit een daling van 8 procentpunt of de sterkste terugval in de hele Europese Unie. Anderzijds blijft België wel het land waar 77 procent van de bevolking achter de Europese grondwet staat. Dat is dan weer de hoogste score van de hele Unie.
In opdracht van de Europese Commissie wordt de Eurobarometer twee keer per jaar gepubliceerd. Voor de enquête die dinsdag werd vrijgegeven, werden tussen 10 oktober en 5 november in de 25 lidstaten 29.430 personen geïnterviewd. Met de 77 procent die de Europese grondwet steunt, zit België beduidend boven het Europees gemiddelde, dat momenteel 63 procent bedraagt. Opmerkelijk genoeg is dat een stijging met 2 procentpunt met de Eurobarometer van het begin van het jaar. Ook in België verhoogde het laatste halfjaar de steun voor de grondwet. Weliswaar gaat het slechts om 1 procentpunt, maar dat was wel genoeg om de leiderspositie van Hongarije over te nemen. Daar daalde de steun van de bevolking en bedraagt ze momenteel nog slechts 76 procent. Hongarije komt nu op de tweede plaats. Vreemd genoeg werd de Europese grondwet de laatste maanden ook een stuk populairder in Nederland en Frankrijk. Uitgerekend in de twee landen waar de grondwet middels een referendum werd weggestemd, zou er nu een duidelijke meerderheid voor het nieuwe verdrag zijn. In Frankrijk gaat het om 67 procent, een stijging van 7 procentpunt in vergelijking met de Eurobarometer van begin 2005. In Nederland zou het 62 procent bedragen, een winst van 9 procentpunt. De drie lidstaten waar de grondwet de minste steun krijgt, zijn het Verenigd Koninkrijk (46 procent), Denemarken (45 procent) en Zweden (44 procent). 
De Belgische populariteitswinst voor de grondwet lijkt in tegenspraak met fors groeiende twijfel over het nut van het EU-lidmaatschap. Die daling schrijft zich wel in een algemene Europese tendens in, want in de hele Unie verloor het geloof in het lidmaatschap 3 procentpunt. Momenteel gelooft slechts 52 procent van de Europese bevolking dat het lidmaatschap een goede zaak is. België zit met de 59 procent nog altijd in het Europese koppeloton. Luxemburg staat daarentegen afgetekend aan de top met 82 procent, dan komen Ierland (73 procent), Nederland (70 procent), Spanje (66 procent) en dan België. Aan de staart bengelen Litouwen (36 procent), het Verenigd Koninkrijk (34 procent) en Oostenrijk (32 procent).
De landen waar het geloof in het EU-lidmaatschap de vorige zes maanden de grootste terugval kende, waren Nederland, Estland, Finland en Portugal. Ze waren allemaal goed voor een daling van 7 procentpunt, wat nog altijd een punt minder is dan het Belgische terreinverlies. De daling van Portugal is intrigerend, vermits het land voor de eerste keer in zijn geschiedenis een Commissievoorzitter van eigen bodem heeft.
Interessant is ook dat verdere uitbreiding van de Unie momenteel slechts door 49 procent van de Europese bevolking wordt gesteund. In de nieuwe lidstaten en Griekenland staat nog een significante meerderheid van de bevolking achter de uitbreiding. In veel van de oudere lidstaten wordt die uitbreiding slechts door een minderheid gesteund. Onder meer in België (47 procent). Het Europees klavertjevier waar de uitbreiding op de minste steun kan rekenen, zijn: Duitsland (36 procent), Frankrijk (31 procent), Luxemburg (31 procent) en Oostenrijk (29 procent).
Bron: GVA van 21.12.2005
Men vergelijkt hier appelen met peren. In het krantenartikel spreekt men over DE grondwet. Daarmee denkt men aan de Europese grondwet. In de enquête vraagt men: 'What is your opinion on each of the following statements? Please tell me for each statement, whether you are for or against it. A constitution for the European Union.' Conclusie van het onderzoek: 'Despite the negative outcome of the referenda in France and the Netherlands to ratify the European Constitution support for the IDEA of a European Constitution remains widespread. 63% of European citizens support the CONCEPT of a constitution for the European Union, against 21% who oppose this idea.'
Men vraagt dus of men EEN grondwet wil. Men vraagt niet naar het huidige voorstel van Europese grondwet. Men kan voor EEN grondwet zijn, maar daarom nog niet voor DEZE grondwet.
De GVA is op dit vlak misleidend. De Standaard doet het beter; zij spreken over EEN grondwet.
Maar zelfs al heeft men het over DE grondwet, dan blijkt dat referenda betrouwbaarder zijn dan enquêtes. (We veronderstellen dat het % 'weet het niet' niet gaat stemmen.) Hoe verklaart men anders het enorme verschil tussen de uitslag van de referenda en de enquêtes? Het Franse referendum gaf 55% tegenstanders, de enquête gaf 67% voor. Dit geeft een verschil van 22%! Het Nederlandse referendum gaf 61% tegenstanders en de enquête gaf 62% voor. Hier is het verschil dus 23%.
Als de enquêtes dan toch zo rooskleurig zijn, waarom stoppen de referenda dan? Waarom wordt er geen EU-wijd referendum gehouden? De enquête geeft immers aan dat 63% van de Europeanen de EU-grondwet willen. Vooruit Europa, hou een EU-wijd referendum en de crisis is bedwongen.
Wie vraagt er meer Europa?
De Belgen blijven een van de grootste voorstanders van verdergaande Europese integratie. Tegelijk zijn ze streng en ontgoocheld over de gang van zaken in de Unie, leert Eurostat. Het is geen gemakkelijke klus om te achterhalen wat de publieke opinie in de Europese Unie echt beroert. In 18 van de 25 landen is de vraag naar EEN grondwet groter geworden. In Nederland blijkt dat 62 procent van de bevolking toch EEN Europese grondwet wil. In Frankrijk is 68 procent voor EEN grondwet, het aantal tegenstanders daalde naar 21 procent. In België is 77 procent voor een grondwet. 18 procent is tegen. Zes op de tien Belgen gaan akkoord met nieuwe onderhandelingen. 28 procent van de Belgen vindt dat het noch te snel noch te traag gaat. 46 procent is meer voor een snellere integratie. Ruim een derde vindt dat het nu ook sneller zou kunnen gaan.
De Standaard – Bernard Bulcke – 22.12.2005