Naar aanleiding van het boek van Simone Weil en Alicja Gescinka Politiek zonder partijen, verschenen in Knack en Focus-Knack enkele bijdragen.
In Knack: ‘Alle politieke partijen zijn in de kiem totalitair’
In Focus-Knack: Simone Weil pleit in ‘Politiek Zonder Partijen’ voor het afschaffen van partijen, maar een alternatief geeft ze niet.
Marnix Verplancke nam in Focus-Knack het boek onder de loep.
“Politieke partijen zijn van nature autoritair en kunnen maar beter afgeschaft worden, zei Simone Weil. Zij zag partijen slechts drie doelen nastreven: collectieve passies opwekken, collectieve druk uitoefenen op het denken van individuen en hun eigen groei promoten. Ze vond het totalitaire vehikels, geen democratische. Het realiseren van rechtvaardigheid of het zoeken naar waarheid staat niet op hun agenda, aldus Weil en dus konden ze maar beter verboden worden.”
Alicja Gescinska schrijft haar nabeschouwing: “Weil mag dan wel pleiten voor het afschaffen van partijen, een alternatief ervoor geeft ze niet.” Ze vindt daarom dat het verbieden van partijen te ver gaat.
Ook bij Meer democratie vzw hadden we ons reeds bezonnen over het werk van Simone Weil. Zie op onze website De schadelijkheid en schandelijkheid van politieke partijen.
Wat is het bezwaar van Simone Weil tegen de politieke partijen? De kern van haar overweging is de volgende. Politieke partijen worden per definitie gekenmerkt door twee eigenschappen:
(1) zij staan voor een collectief ‘ideeëngoed’ of ‘programma’, en
(2) zij zijn behept met een streven naar toenemende invloed en macht.
Zonder ‘programma’ is er geen partij, en zonder machtsstreven – in beginsel gericht op de uitvoering van dat ‘programma’ – is er al evenmin een partij. Daar krijgt niemand een speld tussen. Maar het gevolg is, dat partijleden en partijaanhangers onder permanente druk staan, om het individuele denken en het persoonlijke oordeelsvermogen en geweten uit te leveren aan de partij. Weil stelt het radicaal: ofwel streeft men compromisloos en naar best vermogen de waarheid en de gerechtigheid na, en dan kan men zich niet aligneren op één of andere collectieve partijlijn, ofwel kiest men voor de partij, maar dan is dat ten koste van het primaat van waarheid en gerechtigheid.
Weil klaagt ook terecht aan dat het partij-denken, dit wil zeggen het innemen van posities pro of contra zonder authentiek onderzoek of daadwerkelijke denkarbeid, heel de samenleving heeft aangetast. Het is echter de kwaal van de gedachtenloosheid die de opkomst van de particratie mogelijk heeft gemaakt (waarna de particratie natuurlijk die gedachtenloosheid gaat cultiveren en onderhouden). De opdracht waar de mensheid voor staat, de ontwikkeling van een democratische cultuur gebaseerd op individueel en autonoom denken, kan absoluut niet gerealiseerd worden, zelfs niet ten dele, door het uitvaardigen van het soort verbodsbepalingen op politieke partijen dat Weil voorstelt.
Wat is het alternatief?
Het komt erop aan om te ijveren voor maatregelen die de particratie buiten spel zetten, en in de mate dat de burgers erin slagen om op dit vlak de nodige beeldvormings- en wilskracht aan de dag te leggen, zullen zij ook de kracht hebben ontwikkeld om als alternatief voor de particratie een daadwerkelijke democratie te laten functioneren. We moeten dus werken aan een authentieke democratische cultuur. Deze kan ontstaan door de invoering van direct-democratische besluitvorming waarbij de burgers soeverein kunnen beslissen. In de praktijk betekent dit dat de burgers de mogelijkheid moeten hebben om via zelf ingediende/opgestelde wetsvoorstellen te bepalen hoe ze hun samenleving vorm willen geven. Bijvoorbeeld via het democratisch instrument van een referendum op volksinitiatief en mogelijks door een ‘geloot’ parlement dat een ‘echte’ vertegenwoordiging van de burgers kan betekenen. De “gelote” parlementsleden hoeven niet te gehoorzamen aan een partijdoctrine.
Wanneer de burgers merken dat ze, via referenda, daadwerkelijk in staat zijn hun samenleving zelf vorm te geven zal het democratische bewustzijn van brede lagen van de bevolking groeien en krachtiger worden. En tegelijk zullen de politieke partijen, die bemoeizuchtige parasieten op het maatschappelijk organisme, meer en meer ineenschrompelen om ten slotte, in overeenstemming met de grootse droom van Simone Weil, roemloos te verdwijnen.
Sluit u aan bij Meer democratie vzw en steun ons zodat we samen met u een echte democratie kunnen realiseren.