Naar aanloop van de lokale verkiezingen van 14 oktober vroeg Meer Democratie VZW aan tienduizenden gemeenteraadskandidaten steun voor drie voorstellen voor democratische vernieuwing in de gemeenten: het petitierecht (voorstellen van burgers), het initiatiefstelsel (waardoor de bevolking zich kan uitspreken over door burgers ingediende initiatieven) en de burgerbegroting (waardoor de bevolking zeggenschap krijgt over een deel van de gemeentebegroting).
Uiteindelijk tekenden maar liefst 5.434 gemeenteraadskandidaten uit 179 Vlaamse gemeentes de pledge. Meer dan 80 partijen - groot en klein, traditioneel en lokaal - namen deel. Verreweg de meeste kandidaten formuleerden ook een eigen initiatief.
Hoe scoren de partijen en gemeenten?
In absolute aantallen scoren de 7 traditionele Vlaamse partijen als volgt:
Groen (1443 kandidaten met beloftes); PvdA (770); Open VLD (643); CD&V (310); N-VA (247); Vlaams Belang (242) en als laatste sp.a (237). Van de lokale lijsten legden 885 kandidaten een gelofte af. In absolute getallen leidt Groen met een forse voorsprong.
Als we echter meewegen dat de ene partij in (veel) meer gemeenten of met meer kandidaten opkomt dan de andere partij - en kijken we naar het percentage van alle kandidaten mét een belofte - dan kaapt de PvdA de eerste plaats weg (93% van alle PvdA-kandidaten engageerde zich) en strandt Groen alsnog op de tweede plaats (met 46%).
Alle andere partijen - inclusief de lokale partijen - scoren onder de 20%; het laagst scoort N-VA met amper 4%. De mindere scores van sommige partijen verraden (mede) het gebrek aan medewerking van de partijsecretariaten en -besturen. Zo overhandigden N-VA, CD&V en sp.a ons de contactgegevens van hun lijsttrekkers niet. Communicaties blijken moeilijk én karig. Nog te zelden geven partijbesturen gevolg aan vragen en verzuchtingen van het volk, een pijnlijke vaststelling.
De top 5 van de gemeenten met de grootste democratische goesting:
Antwerpen (243 kandidaten), Gent (178), Leuven (153), Oostende (146) en Deinze (105).
Belofte maakt schuld
Na de verkiezingen houden we de gekozenen aan hun woord en werken we samen aan de praktische uitwerking. Onze 3 voorstellen spelen alvast goed in op de evoluties in het nieuwe decreet Lokaal bestuur dat begin 2019 in werking treedt.
Uitgangspunt is de lokale autonomie: gemeenten kunnen wat burgerparticipatie betreft relatief veel autonoom bepalen.
Zo kunnen burgers nog steeds een voorstel op de agenda van de gemeenteraad plaatsen, maar dit keer zonder opgelegde handtekeningendrempel. En dat schept zowel risico's als kansen. De ene gemeente kan de bestaande drempel drastisch optrekken en een meer burgervriendelijk bestuur kan deze drempel aanzienlijk verlagen.
Dankzij de kandidatenbevraging hebben we nu zicht op gemeentes waar de meeste volksanimo rondwaart. Daarom richten we onze pijlen eerst op die steden en gemeentes met het grootste aantal democratische engagementen op zak.