We leven in bijzondere tijden. Zonder een fundamentele, kritische publieke discussie zijn er door de corona-situatie maatregelen genomen, die enkele maanden geleden nog ondenkbaar waren. Met enorme sociale gevolgen voor vrijwel iedereen. Ook de democratie is half lamgelegd en belangrijke burgerrechten – zoals de vrijheid van vergadering, vereniging en betoging – zijn opgeschort.
Sommigen denken dat democratie en de effectieve bestrijding van een crisis niet samengaan. Maar dat zien wij anders. Juist echte (directe) democratie zorgt voor het brede draagvlak en de solidariteit in de samenleving die nodig is, zodat iedereen samen optrekt en bereid is offers te brengen. Bekijk bijvoorbeeld deze korte maar krachtige video van de Zwitserse publieke omroep (4 min.) waarom juist Zwitserland met zijn directe consensusdemocratie goed is toegerust om de corona-situatie en de economische gevolgen daarvan het hoofd te bieden. En juist in crisissituaties worden vaak overhaast besluiten genomen waar we later spijt van krijgen. Daarom:
- De rol van de parlementen dient ook in Coronatijd onaangetast te blijven. Een rechtstaat dient te blijven functioneren middels de grondrechten. Wetgeving en parlementaire controle is even nodig als in niet-crisisperiode. Bij inperking van grondrechten dient eerst te worden nagegaan of een minder ingrijpende maatregel geen evenwaardige bescherming biedt.
- Speciale voorschriften en wetten dienen tijdelijk te zijn, al lijken ze nog zo gering. Zelfs herhaaldelijk verlengde uitzonderingswetten mogen niet in het gewone rechtenbestand belanden.
- Parlementaire discussies dienen openbaar gevoerd. Bij debatten over drastische maatregelen dient het principe van openbaarheid verzekerd te zijn.
- Adviesorganen dienen breed bezet te zijn. Een pandemie is niet alleen een medisch probleem, andere disciplines zijn voor het adviseren van de politiek even noodzakelijk (sociale wetenschap, ethiek, economie, rechts- en politieke wetenschap ...). Rekening dient gehouden met de nevenwerkingen van Corona: sociale isolatie, depressies, toename huiselijk geweld, verlies van verplegend personeel, beperking van gezondheidszorg, economische en existentiële gevolgen.
- Burgers erbij betrekken met een representatief bezette burgeradviesraad.
- Transparantie verzekeren. Het is nu van het grootste belang om te beantwoorden aan de norm ‘vrijheid van informatie’. Beleidsdocumenten, scenario’s, adviezen, modelberekeningen: alle dienen ze gepubliceerd te worden. Ook de crisiseenheden die de regering vormt en de bezetting ervan dienen transparant te zijn.
- De beslissingen en de reden ervan dienen begrijpelijk te zijn. Op een empirische en wetenschappelijke basis genomen. Waar de politiek onvoldoende gegevens voor kan leggen dient ze die te vervolledigen op grond van basisonderzoek. Ook het spectrum van interpretaties aan gegevens dient ze aan te tonen en plausibele tegengestelde meningen toe te laten. Dit sterkt het vertrouwen en is beter dan ervan beschuldigd te worden gegevens te negeren. Heel belangrijk is ook op te tekenen welke opbrengst met elke maatregel wordt beoogd.
- Vrijheid van vergadering en demonstratie dient behouden. Door het lamleggen van het openbaar leven is democratische deelname door bijvoorbeeld het demonstratierecht sterk ingeperkt. Dit mag door Corona geen onherstelbare schade lijden. Digitale communicatie en actie kan de openbare meningsuiting niet vervangen. Wanneer het besmettingsrisico even laag gehouden wordt als in elke andere openbare ruimte dienen vergaderingen en demonstraties toegelaten te zijn. De politiek doet er goed aan thema’s waarrond een grote discussiebehoefte bestaat net nu niet door te drukken, vooral omdat het nu zo moeilijk is om petities en referenda op te starten. In het ander geval zou ze het vertrouwen beschadigen in de genomen beschermmaatregelen.
- Vrije godsdienstuitoefening niet verhinderen. Afstandsregels zijn in kerken, moskeeën, synagogen gemakkelijker te respecteren dan in bouwmarkten. Gericht te overwegen per locatie. Idem voor ter aarde bestelling en afscheid van stervenden.
- Privacy verzekeren. Indien de wetgever bewegingsanalyse noodzakelijk vindt dient er een overeenkomstige rechtsgrond voor gecreëerd, georiënteerd naar vrijwilligheid, persoonsrecht, privacy, beperkte gegevensopslag.
- Wereldwijde solidariteit. De zwaksten worden het hardst getroffen. Het virus leert ons dat we één familie zijn. De internationale gemeenschap dient hulp te bieden.
- Onze omgang met de crisis evalueren. Na de crisis dient het management van de verschillende politieke niveaus geëvalueerd en lessen voor de toekomst getrokken. Een door loting samengestelde burgerraad dient hierbij betrokken te worden.
We bespreken dit op onze volgende videoconferentie van maandag 11 mei om 19u30. Schrijf in en stuur je vragen door naar info@meerdemocratie.be
Bron: onze zusterbeweging Mehr Demokratie (Duitsland) buigt zich in haar nieuwsbrief van 17 april over het democratische aspect van regeringsbeleid in Coronatijden. Ze richt zich met twaalf eisen tot de Duitse regering. Welke van deze eisen zou u kunnen onderschrijven, specifiek in onze situatie?
Licht ingekorte vertaling: G. De Bruyker
