‘Heel de wereld kijkt jaloers naar België voor onze burgerpanels, en hier weet niemand dat', bloklettert Marjan Justaert in De Standaard van 24-04-2023.
In het gewest Brussel komen gedurende drie weekends uitgelote burgers samen om in een burgerpanel zich te buigen over de hervorming van de partijfinanciering. De burgerparticipatie geraakt blijkbaar geaccepteerd door de Wetstraat. In de Duitstalige Gemeenschap is al jaren de Bürgerdialog actief: een permanent burgerpanel dat sinds 2019 via een decreet is geïmplementeerd. In het Brussels Parlement zijn nu gemengde commissies actief en ook het Waals Parlement heeft deliberatieve commissies gecreëerd. Het is dus ondertussen mogelijk om burgerpanels op te richten en dit is zelfs verankerd in de wet.
Politicoloog Dave Sinardet (VUB) stelt voorzichtig dat je kunt stellen dat België een voorloper is, terwijl Vlaanderen hier wat achterloopt. Elders staat men al verder. Wat men in Ostbelgien doet, gaat wereldwijd zowat het verste: wat de burgers beslissen, moeten de politici binnen het jaar uitvoeren tenzij ze uitgebreid verantwoorden waarom ze dat niet willen doen. De meeste vormen van burgerparticipatie zijn echter minder verregaand en houden het bij aanbevelingen. Dit is meteen ook de zwakte van het systeem: doorgaans hebben de burgerpanels geen enkele garantie dat de politici gevolg geven aan hun aanbevelingen en conclusies. Die kans is groot dat het een dode letter zal blijven.
Burgerpanels zijn zeker een stap in de goede richting naar democratie maar er is pas sprake van echte democratie als de burgers wel beslissingsmacht hebben. Zolang de “partijpolitiek” de plak zwaait kan dit democratiseringsproces niet op gang komen. Burgerraden, bestaande uit gelote burgers, kunnen een eerste stap(je) zijn om door te stoten naar een echte democratie waar uiteindelijk alle burgers de mogelijkheid hebben om via bindende referenda zelf hun zaken op orde te stellen en hun wetten te maken. In een rechtvaardige samenleving is iedereen gelijk voor de wet. Opdat iedereen gelijk voor de wet zou kunnen zijn, moet ook iedereen op gelijke wijze kunnen deelnemen aan de productie van wetten – en niet alleen gelijk zijn in het gehoorzamen eraan. In een democratie is het leidende principe bij gelijk stemrecht via referenda niet de gedachte dat elk mens even redelijk is of evenveel kennis van zaken heeft. Het gaat erom dat elke mens in dezelfde mate geraakt wordt door politieke beslissingen. Daarin situeert zich de gelijkheid.
Zaken die worden uitgevoerd zonder dat de burgers hierover enig beslissingsrecht hebben, werken vernietigend op de democratie. Immers in een democratie is het volk, zijnde de verzameling van individuele burgers, soeverein. Geen enkele autoriteit staat boven hen en beslist, over de hoofden van de burgers heen, over zaken die iedereen aangaan. Een echte democratie bestaat er, op de keper beschouwd, niet in om politici te kiezen die dan een aantal jaren over de hoofden van de mensen “regeren”, maar dat de burgers zelf hun wetten stemmen.
Wanneer voorafgaand aan het referendum voldoende tijd wordt voorzien om voor- en tegenargumenten in een publiek debat aan bod te laten komen, dan kunnen burgers wel degelijk overdacht hun stem uitbrengen. De betrokkenheid van de burgers stijgt want zij kunnen meebeslissen. Het huidige “wantrouwen” tegenover “de politiek” verdwijnt dan want de burgers besturen zichzelf. Het is het vertrouwen tussen de burgers onderling dat van belang is en dat zal kunnen groeien naarmate directe democratie zich verder ontwikkelt. Hierdoor zal onze democratische cultuur zich kunnen verdiepen en versterken.
Sluit u aan bij Meer democratie vzw, steun ons en vindt inspiratie hoe dit kan worden georganiseerd zodat we samen met u een echte democratie kunnen realiseren. Meer Democratie vzw krijgt geen subsidie en de meeste private fondsen sluiten politieke doelstellingen uit. Help ons nog sterker te staan en word vriend voor een maandbedrag dat u zelf kiest. Daarmee zorgt u dat we snel kunnen handelen en acties op langere termijn kunnen plannen. Maar ook met een eenmalige donatie helpt u onze acties vooruit!